“Misschien betekent de volgende fase van de evolutie van de amfibische ziel een vloeiende beweging tussen de wereld waarin we zijn geboren en de wereld die we creëren.”
—Craig Foster, Amfibische ziel
Begin oktober zat ik naast een vijver in de bossen van de staat New York. Ik was die ochtend wakker geworden uit een droom waarin een oude vrouw me had verteld dat er nog vier jaar van duisternis zouden volgen – een voorteken dat waar bleek te zijn – en ik voelde me existentieel. Maar daar in het gras voor mij ontvouwde zich een heroïsche reis: een oostelijke watersalamander baande zich langzaam een weg naar de waterkant, stengel voor stengel, richting een andere wereld wachtend in de verte.
Salamanders zijn een soort salamander, een van drie bestellingen van amfibieën die de planeet voortplanten. Afgeleid van de Griekse amfibieën, betekent hun naam een dubbelleven leiden. Deze titel is een knipoog naar hun bepalende kenmerk: het vermogen om zowel in land- als in wateromgevingen te leven. Ze verschenen 340 miljoen jaar geleden voor het eerst en waren de eerste groep die zich splitste van volledig in het water levende wezens naar wezens die op het land konden leven, waarmee een nieuw tijdperk voor dieren werd ingeluid.
Voor de meeste amfibieënbeginnen hun tweefasige levenscycli onder water als waterembryo's. Zodra ze uit hun eikapsels komen, begint de larve vrij in het water rond te dwalen, zich te voeden en te groeien. Nadat hun ontwikkeling een bepaald stadium heeft bereikt, veroorzaken hormonen een metamorfose. Bij salamanders en wormsalamanders is de verandering van larve naar volwassene subtiel; terwijl voor anurans de overgang van kikkervisje naar kikker of pad dramatischer is. Transformatie kan vele vormen aannemen.
De kenmerken onder volwassenen zijn ook gevarieerd. Anurans ruilen hun staarten in voor krachtige achterste ledematen waarmee ze grotere afstanden kunnen overbruggen. Caecilians zijn meer slang- of wormachtig, zonder armen of ledematen. En salamanders zitten daar ergens tussenin, met slanke lichamen en ledematen. Toch delen de meesten een paar gemeenschappelijke kenmerken. Naast het vermogen om tussen werelden te bewegen, hebben soorten van alle drie de orden meestal een vochtige, doorlaatbare huid waardoor ze ademen.
Naast zwemmen en glijden tussen werelden, kunnen bepaalde amfibieën zoals salamanders en axolotls ook door de tijd glippen. Zij bezitten een zeldzaam geschenk voor genezingmet ledematen en zelfs kaken die natuurlijke mechanismen bevatten die dit mogelijk maken herprogrammeren bepaalde cellen naar jongere ontwikkelingsstadia. Dit betekent dat nadat een ledemaat verloren is gegaan, ze deze effectief volledig kunnen vervangen. Dat zijn ze ook geschikt van het opnieuw laten groeien van bepaalde organen, waaronder hun ogen en harten.
Zoals auteur en documentairemaker Craig Foster opmerkt in zijn nieuwe boek Amfibische zielhebben we allemaal de taak om in twee werelden te leven: de wereld waar we nu deel van uitmaken, en de wereld waarin we die proberen te transformeren. En hoewel de afstand tussen de twee op dit moment misschien overweldigend groot lijkt, is dat des te meer reden om de brug te zijn – om niet alleen de strijd van het heden te bestrijden, maar ook om onze regeneratieve visies op de toekomst te belichamen.
Omdat ik een amfibisch leven heb geleid, ben ik bekend met de tijd tussen werelden. Ik kan terugkijken op mijn reis naar de waterkant, naar de grassprietjes die ik zo heftig vasthield, en het zien: de jaren van liminaliteit die zich nu terugtrekken in de horizon van een leven dat eenvoudigweg is. Wat komt er na het worden? Ik weet het, ik weet het: het is niet voorbij, het gaat door. Dat doet het altijd. Maar voorlopig drijf ik in een vijver, terwijl de regen mijn zachte huid vochtig maakt, en ik vraag me af: wat als dit de vorm van mijn weerstand zou kunnen zijn?
