TDe volgende keer dat een ober mijn bestelling opneemt, vraag ik om een “leeg kopje aandacht”. Oké, niet echt. Alsof dat ooit op het menu staat, vooral in een aandachtseconomie die rijk wordt door onze ogen op onze schermen gericht te houden.
Toch bevat dat lege kopje iets waar ik naar hunker, zowel voor mijn eigen tegenwoordigheid van geest als in mijn relaties met anderen: aandacht. Geld kan de wereld draaiende houden, maar mijn geloofstraditie leert mij dat ware rijkdom te vinden is in ons vermogen om zorg te dragen voor de wereld, en voor iedereen en alles daarin. Daar kun je geen prijs op plakken.
De afbeelding van de lege beker komt uit de roman The Wings of the Dove van Henry James, Terwijl hij de zorg en bezorgdheid beschrijft, toont een drukke arts zijn dankbare patiënt: “zo kristalhelder de grote lege beker van aandacht die hij tussen hen in op tafel zette”.
Konden we dit maar allemaal aan elkaar schenken: het cadeau van onze aanwezigheid. Deze ogenschijnlijk lege beker is niettemin vol van stilte, geduld, een alerte bereidheid om tussen mensen een moment te laten ademen. Gelukzaligheid.
Maar overal waar ik kijk, zijn mensen met hun hoofd naar beneden gericht, verdwaald in de vergetelheid van de oneindige scroll. Ik ook, op mijn woon-werkverkeer. Aan de positieve kant voel ik me niet langer zo veroordelend over gebruikers van pokermachines, met hun glazige ogen en lege uitdrukkingen. Dat is mijn rustende, naar de film kijkende gezicht. Het blijken flitsende lichten en felle kleuren Zijn fascinerend, en ik heb een onverzadigbare honger naar non-stop memes, yogahoudingen, dierenvideo's, goed verlichte kookvideo's en andere kortstondige inhoud.
Hoe graag ik Silicon Valley ook de schuld wil geven van alles, het beste waar ik de technologie-industrie van kan beschuldigen is het bouwen van een op winst beluste machine die gebruik maakt van de zeer menselijke moeilijkheid om alleen te zijn met je gedachten. Dat is natuurlijk nog steeds behoorlijk slecht, maar laten we duidelijk zijn: chronische onoplettendheid dateert van vóór het internet.
Hier is de Christelijke schrijver CS Lewis uit 1952, lang vóór de uitvinding van smartphones:
Het komt elke ochtend op het moment dat u wakker wordt. Al je wensen en hoop voor de dag komen als wilde dieren op je af. En de eerste taak elke ochtend bestaat simpelweg uit het allemaal terugduwen; door naar die andere stem te luisteren, dat andere standpunt in te nemen, dat andere grotere, sterkere, stillere leven binnen te laten stromen.
Toegegeven, Lewis heeft het over de moeilijkheid om Jezus het stuur van iemands leven te laten overnemen (dat wil zeggen: Christen zijn). Toch beschrijven 'wilde dieren' niet alleen onze aanstormende wensen en behoeften, 's morgens vroeg, maar ook de aantrekkingskracht van ons voedsel. Het onophoudelijke gebabbel van het online leven is een gebrul als je er een nachtje tussenuit bent geweest.
En als agnostici vandaag de dag luisteren naar een innerlijke stem, dan is het die van henzelf. Niet de “andere stem” van Lewis die van Jezus is. Maar de beoefening van het gebed brengt beide in gesprek en brengt bewuste vrede voort: aandacht, onder welke andere naam dan ook.
De heilige Teresa van Ávila, een karmelietennon uit de 16e eeuw en de eerste vrouwelijke arts van de kerk, kan ons hier lesgeven. Zij beschreef de menselijke ziel als “een kasteel gemaakt van een enkele diamant of van heel helder kristal, waarin veel kamers zijn, net zoals er in de hemel veel herenhuizen zijn”.
Gebed, zo geloofde de Heilige Teresa, leidde de ziel diep in de zeven ‘herenhuizen’, of de verschillende stadia van spirituele groei, van dit ‘interieur kasteel’ – als we, dat wil zeggen, eerst het mentale spel hadden gehad om langs de ‘adders en slangen’ te komen. giftige wezens” (meer wilde dieren) die buiten op de loer liggen en symbool staan voor rijkdom, zakelijke aangelegenheden en andere afleidingen die onze focus verwateren. Het passeren van de herenhuizen, zo schreef de heilige Teresa, leidde iemand naar het “hoofdste herenhuis waar de meest geheime dingen tussen God en de ziel plaatsvinden”.
Dit klinkt waarschijnlijk vreselijk abstract: gebed als mystiek geestespaleis. Maar Teresa's verslag van de ziel-als-diamant blijft mij bij. Dit is wat jij, en jouw kostbare aandacht, waard zijn. De vraag is hoe we dit laatste kunnen redden – vooral voor de niet-bidders onder ons.
Beschouw gebed als vogels kijken, adviseert Rowan Williamstheoloog en voormalig aartsbisschop van Canterbury. Met andere woorden, eindeloos frustrerend maar met tijdelijke flitsen van inzicht. “Je zit heel stil omdat er iets in zicht kan komen, en soms betekent dat natuurlijk een lange dag in de regen zitten terwijl er niet veel gebeurt”, schrijft Williams over de parallellen tussen gebed en het spotten van vogels. “Maar de enkele keren dat je wat TS Eliot ‘de vleugel van de ijsvogel’ noemde, ‘van licht tot licht’ ziet flitsen, maakt het allemaal de moeite waard”.
Het klinkt alsof ontspannen aandacht het geheim is. De gebeds-als-vogelaar heeft geen recht op spiritueel inzicht, maar creëert de juiste tegenwoordigheid van geest, zodat hij er toch klaar voor is. Aandacht is een bijproduct van die toewijding.
Iedereen kan klein beginnen. Het apparaat neerleggen is een begin. Kijk dan de volgende keer dat je buiten bent of je een vogel hoog in de lucht kunt zien opstijgen, bekijk hem aandachtig en onthoud: dat is het enige wilde dier dat we willen meenemen op een ritje.
