GEchte acteurs hebben altijd kunstenaars aangetrokken. Ik denk aan Edmund Kean ziet er met wilde ogen en demonisch uit zoals Sir Giles Overreach geschilderd door George Clint; Ellen Terry als een groengeklede Lady Macbeth, bewaard door John Singer Sargent; en Ruskin Spear's studie naar oliën van Laurence Olivier als een gekwelde, door schuldgevoel achtervolgde Macbeth. Al ruim een eeuw is het ook mogelijk om de stemmen van onze hoofdrolspelers op te nemen. Maar wat zou er gebeuren als beeld en geluid gecombineerd zouden worden?
Eén antwoord is te vinden in een radicaal nieuwe tentoonstelling genaamd De Shakespeare-portretten te bezichtigen bij de Rode Acht Galerijdie te vinden is in Cornhill in de City of London, naast de Royal Exchange. De show bestaat uit 10 digitale portretten van levende acteurs, begeleid door toespraken uit toneelstukken van Shakespeare. Ik kan het het beste uitleggen aan de hand van een voorbeeld. Ik zat onder een grote, ingelijste afbeelding van Ian McKellen en terwijl ik met de creatief directeur van de tentoonstelling sprak: Arsalan Sattari-Hicksbesefte ik dat het hoofd van Sir Ian af en toe bewoog, dat zijn blik subtiel verschoof en dat zijn gelaatstrekken een verscheidenheid aan emoties uitdrukten. Op een gegeven moment hoorde ik hem zelfs met karakteristieke virtuositeit een fragment van “All the world's a stage” uit As You Like It uitspreken. Richard Brierley, directeur van de galerie, verwoordde het kort en bondig toen hij mij vertelde: “Normaal gesproken is het portret passief en jij bent het actieve. In dit geval is het portret actief en ben jij passief.”
Ik zou dit willen nuanceren door te zeggen dat de modulaties in de bewegingen van de oppas zo genuanceerd zijn dat ze vaak nauwelijks waarneembaar zijn en dat de toespraken door de kijker met een druk op de knop kunnen worden geactiveerd. Maar het totale effect is griezelig en ik was geïntrigeerd door de manier waarop het werd gedaan. Mij werd verteld dat Sattari-Hicks en een kleine ploeg de oppas in een studio zouden opnemen met behulp van een ultramoderne camera en vervolgens de beelden zouden verfijnen door urenlange postproductie. De gesproken teksten werden gekozen door de acteurs in samenwerking met Shakespeare-regisseur Ron Daniels, die de uiteindelijke versie cureerde. Gezien de enorme ervaring van de acteurs werd dat proces doorgaans binnen een uur en twintig minuten uitgevoerd.
Ik werd getroffen door de intimiteit van de ervaring. De gezichten van de acteurs worden in close-up gezien alsof ze plotseling op de galerijmuren zijn verschenen. En de teksten worden gesproken op een manier die bijdraagt aan de doordringende rust. Patrick Steward neemt de toespraak op St. Crispin's Day van Henry V en ontdoet deze van retoriek om ons een man te laten zien, aan de vooravond van de strijd, die met andere mannen praat: wanneer hij suggereert dat het feest van Crispin herinnerd zal worden “van deze dag tot het einde van de wereld 'Hij doet dit met bescheiden zekerheid, terwijl Olivier op film de beroemde lijn naar de hemel stuurde.
Midden in ‘To be or not to be’ voegt Derek Jacobi een lange pauze in na de regels ‘To die, to sleep’, waarbij hij nadenkt over de implicatie van elk woord. Harriet Walter Zoals Prospero in The Tempest ons geen enkele twijfel laat bestaan over de ontzagwekkende kracht van het personage, door de nadruk te leggen op het sleutelwerkwoord in ‘Ik heb de middagzon ingebed’: dit, besef je, is een magiër die niet alleen de doden uit hun graven heeft opgewekt, maar ook creëerde duisternis op het middaguur.
De grote vraag is: wat gebeurt er daarna? De 10 tentoongestelde portretten zijn unieke verzamelobjecten die te koop zijn aan particulieren of instellingen. Maar ze zijn het werk van een bedrijf, StageBlock, mede opgericht door Sattari-Hicks en Francesco Pierangeli, dat ambitieuze plannen heeft voor de toekomst. Ze zijn al bezig met het plannen van een tweede deel van Shakespeare Portraits, dat in het nieuwe jaar zal worden opgenomen. Ze dromen er ook van om het idee van levende portretten uit te breiden naar andere schrijvers en andere culturen en om 10% van het geld uit stages en tentoonstellingen terug te steken in de podiumkunsten.
Gezien de indrukwekkende namenlijst in de eerste tentoonstelling – waartoe ook David Suchet, Juliet Stevenson, Adrian Lester, Simon Callow, Charles Dance en Frances Barber behoren – is de kans groot dat er winst uit zal voortvloeien. Het is een gedurfd, visionair nieuw idee voor het digitale tijdperk, maar ik hoop dat het het talent van de individuele portrettist niet zal ondermijnen. Ik koester het idee van bijvoorbeeld het schilderij van Salvador Dalí Olivier als Richard III hangend aan een galerijmuur naast het betoverende beeld van McKellen die er waakzaam en gefascineerd naar kijkt.
