Jimmy Carter’s biograaf over de grootste spijt van de overleden president

Afgelopen zomer had ex-president Jimmy Carter een vriendelijk, aarzelend gesprek met een van zijn achterkleinkinderen. Tegen zijn honderdste verjaardag verbleef hij al bijna vijftien maanden in een hospice. Hij merkte op dat hij een behoorlijk geweldig leven had gehad. Hij was succesvol geweest in alles wat hij had geprobeerd: een geweldige carrière als onderzeebootofficier bij de marine, werkend onder de notoir dominante kapitein en later admiraal Hyman Rickover; gouverneur van Georgië; president van de Verenigde Staten; winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede 2002; auteur van 33 boeken, waaronder een jeugdherinnering:Een uur vóór daglicht– dat op de shortlist stond voor de Pulitzerprijs. Ja, zei hij tegen zijn achterkleinkind, hij was in alles succesvol geweest en had er geen spijt van: ‘Maar ik schijn niet zo goed te zijn in dit stervende bedrijf.’ Hij bezat dus nog steeds dat wrange, scherpe gevoel voor humor.

Als zijn biograaf durf ik echter met enige zekerheid te zeggen dat hij in zijn lange leven één grote spijt heeft gehad. Het heette Camp David – ironisch genoeg was het het toneel van zijn grootste persoonlijke diplomatieke triomf. Ja, de Camp David-akkoorden uit 1978 luidde bijna een halve eeuw vrede in tussen Israël en Egypte. Carter haalde in zijn eentje Egypte, Israëls enige serieuze conventionele militaire dreiging, van het slagveld. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het nog steeds een koude vrede is, die slechts gedeeltelijk standhoudt omdat Egypte nog steeds wordt geregeerd door een meedogenloze militaire dictatuur. Maar toch hebben twee naties, die vier grote oorlogen tegen elkaar hadden gevoerd, diplomatieke betrekkingen opgebouwd en zijn nooit meer ten oorlog getrokken.

Maar Carter had veel meer gewild en verwacht. Hij dacht zelfs dat hij een alomvattende vrede voor het hele Arabisch-Israëlische conflict had bereikt, inclusief een concrete routekaart voor Palestijnse zelfbeschikking. Concreet dacht Carter dat hij de Israëlische premier Menachem had gewonnen Begins belofte om alle Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever voor een periode van vijf jaar te bevriezen – gedurende welke tijd onderhandelingen zouden plaatsvinden over een overeenkomst over Palestijns zelfbestuur en autonomie. De expliciete maar onuitgesproken veronderstelling was dat de Palestijnse autonomie zou leiden tot een gedemilitariseerde Palestijnse staat. Het meest hardnekkige en opruiende conflict ter wereld zou uiteindelijk eindigen met een politiek tweestatencompromis.

Het gebeurde niet. Carter was diep teleurgesteld – zelfs verontwaardigd – door wat hij beschouwde als het verraad van premier Begin. ‚Hij probeert de deal onder de aandacht te brengen,‘ merkte Carter op in zijn dagboek. Twee dagen later merkte Carter opnieuw op dat Begin publiekelijk “de overeenkomst ontkende die we zaterdagavond hadden uitgewerkt, waarover ik een volledig dossier en een perfecte herinnering heb.” Moshe Dayan, lid van de Israëlische delegatie in Camp David, bevestigde Carters relaas over de kritische kwestie van de bevriezing van de nederzettingen. Op 20 september 1978, Dayan overgebracht naar Carter dat hij “extreem boos was over Begins publieke onenigheid met de president over de duur van de bevriezing van de nederzettingen.”

Drie maanden later was Carter woedend toen Begin een grote uitbreiding van de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever aankondigde. Hij beklaagde zich daarover bitter bij zijn belangrijkste huishoudhulp, Stuart Eizenstat de Israëliër had tegen hem gelogen. Toen Eizenstat zachtjes achteruit duwde, greep Carter in een la van het Resolute-bureau en haalde er een document uit: ‚Dit zijn mijn aantekeningen van mijn ontmoeting met Begin‘, zei hij. “Hier zie je de vijfjarige bevriezing van de nederzettingen.”

Carter wilde meer dan alleen een afzonderlijke vrede tussen Egypte en Israël. Dat gold ook voor de Egyptische president Anwar Sadat – die ook begreep dat zijn eigen politieke levensvatbaarheid, en zelfs zijn persoonlijke veiligheid, afhing van het bereiken van een overeenkomst die door de Arabische straat niet kon worden opgevat als het opgeven van de Palestijnse zaak.

Begin kreeg wat hij wilde: een afzonderlijke vrede met Egypte, en hij kwam terug op zijn beloften aan de president van de Verenigde Staten. Carter voelde zich verraden, en dit is duidelijk de reden waarom hij zich de komende jaren en decennia meedogenloos zou uitspreken tegen de Israëlische nederzettingen. Deze openhartigheid kwam hem duur te staan. Het Joods-Amerikaanse establishment keerde zich tegen hem.

Een meerderheid van de Joods-Amerikaanse kiezers begon zich tijdens de verkiezingen van 1980 tegen Carter te keren. Voerman won slechts een meerderheid van 45 procent van de Joodse stem, de eerste en enige keer dat een Democratische presidentskandidaat de Joodse stem verloor.

Carter verloor zijn poging tot herverkiezing om vele redenen, maar hij was vooral verbitterd dat Joodse Amerikanen hem in de steek hadden gelaten nadat hij een groot deel van zijn presidentschap op het spel had gezet om Egypte van het slagveld voor Israël te halen.

Sadat verloor zijn leven drie jaar na Camp David, vermoord door islamitische legerofficieren die woedend waren over het feit dat hij de Palestijnen in de steek had gelaten. De moord op Sadat versterkte Carters vastberadenheid om zijn presidentschap te gebruiken om zich uit te spreken tegen de Israëlische invasies op de Westelijke Jordaanoever. Dat deed hij herhaaldelijk. Maar niemand luisterde.