In het Oekraïense leger is het moreel van het ‘Hemelse Straf’-bataljon onwrikbaar, de slagen zijn bestraffend

Een zestal officieren van de 54e Gemechaniseerde Brigade van Oekraïne hangen rond de tafel in wat ooit een bescheiden burgerwoning was aan de rand van Sloviansk, een kleine, door oorlog verscheurde stad vlak achter de frontlinie. De tafel staat vol met een feestmaal: vlees, rijstpilaf, salades en zelfs canapés met gerookte zalm. We wachten op de kolonel, met de codenaam Khors, een beroepsofficier van begin vijftig met een Kozakkenkapsel – aan de zijkanten geschoren om te pronken met een lange, vlasachtige topknoop. Als hij aankomt, gaan we zitten om te eten.

Niemand spreekt over de strijd van een paar dagen eerder – een ontmoeting met talrijker en beter bewapende Russische strijdkrachten. De Oekraïners hebben een robuuste verdediging opgebouwd, en de mannen lijken deze nu graag achter zich te willen laten. Maar als ik naar het moreel vraag, worden hun gezichten langer. “Mensen zijn moe”, zegt Khors, starend naar de halve fond. “Vooral de commandanten. En de winter helpt niet.”

Na bijna drie jaar van totale strijd gaat de oorlog in Oekraïne een paar cruciale maanden tegemoet. De Russen zijn aan het oostfront vooruitgegaan, hebben troepen in de strijd geworpen en maar liefst 2.000 per dag verloren, maar rukken nog steeds meter voor meter op naar Oekraïens grondgebied. Intensivering van de bombardementen terroriseren steden ver van het slagveld. Meer dan de helft van de elektriciteitsproductiecapaciteit van het land is vernietigd; sommige huishoudens hebben dagelijks last van storingen. Er is iets meer munitie beschikbaar dan toen de Amerikaanse hulp een jaar geleden vastliep, maar veel eenheden klagen dat ze een tekort aan mankracht hebben.

Misschien wel het meest onzeker is wat een presidentschap van Trump zal brengen. Zal de nieuwe Amerikaanse leider proberen zijn belofte waar te maken om de oorlog in één dag te beëindigen? Zal Vladimir Poetin gehoor geven aan zijn oproep om aan de onderhandelingstafel te komen? En wat voor soort vredesakkoord zouden ze kunnen sluiten, met of zonder Oekraïense goedkeuring?

Te midden van deze onzekerheid gaat de eenheid van Khors – een paar honderd strijders die gespecialiseerd zijn in oorlogsvoering met drones, het ‘Heavenly Punishment’-bataljon genoemd – dagelijks door met haar werk. Sommige mannen zijn uitgeput, maar anderen lijken het te druk te hebben om terneergeslagen te zijn, toegewijd aan hun taken en het beste uit het leven van een soldaat te halen.

Misschien is het de unieke missie van de eenheid die de sfeer bepaalt. Het ontwikkelen en inzetten van drones is niet hetzelfde als dag na dag gevechten van dichtbij in de loopgraven. Misschien is het de leiding van het bataljon. In de vijf maanden dat ik de groep ken, heeft niemand een slecht woord gezegd over Khors, een bedachtzame man met een ingenieursdiploma van een militaire universiteit. Anders dan bij sommige eenheden zijn er weinig of geen deserteurs geweest, en volgens Khors‘ zorgvuldig geformuleerde verslag is het moreel ‘stabiel’. Alleen de agenten lijken vooruit te kijken en zich af te vragen wat de toekomst zal brengen.

Zelfs hier, dicht bij de heetste vlampunten van het front, worden intense ontmoetingen afgewisseld met meer routinematige dagen. Een Oekraïense militaire blogger meldde dat de recente strijd van de eenheid – een Russische aanval op Siversk, zo’n dertig kilometer ten oosten van Sloviansk – een van de zwaarste gevechten was die de stad aan de frontlinie sinds het begin van de oorlog heeft gezien. Gemechaniseerde gevechtstroepen vielen vanuit drie richtingen aan: meer dan 400 soldaten in 30 gepantserde voertuigen, plus golfkarretjes en motorfietsen – minder kwetsbaar dan tanks voor de Oekraïense drones die boven je hoofd zoemden – met nauwe steun van artillerie en de eigen drones van de Russen. Volgens Khors slaagde de vijand erin enkele Oekraïense logistieke posities te veroveren, maar slaagden zijn eenheid en anderen erin de linie vast te houden.

Op de dag dat ik het commandocentrum Heavenly Punishment bezoek, is het rustiger. Verschillende grote tv-schermen bedekken één muur, elk scherm gevuld met kleinere tegels – tussen negen en twaalf flikkerende beelden van drones die langs zo’n 40 kilometer van de frontlinie opereren. Sommige zijn verkenningsdrones; andere zijn kamikaze-apparaten met explosieven – allemaal onder toezicht van een handvol mannen die aandachtig toekijken en zachtjes in de microfoons op de tafel voor hen praten.

Eén feed zoomt in op een Russisch schuttersputje en tuurt in de duisternis, en de soldaat die het in het commandocentrum in de gaten houdt, verandert het zicht van visueel naar thermisch – des te beter om te bepalen of er mannen in de loopgraaf zijn. Even later ziet een andere feed een vijandelijke soldaat in de open lucht lopen – een zeldzaam gezicht op een slagveld dat voortdurend wordt bewaakt door bovengrondse camera’s. Maar hij verdwijnt voordat de Oekraïense commandostructuur – de waarnemers in het commandocentrum die communiceren met ‘coördinatoren’ op een andere locatie, die signalen geven aan piloten in loopgraven op slechts acht kilometer van de Russische posities – opdracht kan geven tot een moord.

Wat we het dichtst bij actie zien: één tegel licht op met rode sporen: vijandelijk vuur gericht op een Oekraïense verkenningsdrone die erin slaagt ongedeerd weg te vliegen. Maar de mannen laten me een video zien die een paar dagen eerder is gemaakt, waarin een drone die boven een olieopslagplaats zweeft, de loop van een Russische tank uit een hoop verkoold hout ziet gluren. Een tweede Oekraïense drone arriveert op korte termijn en botst tegen de tank, gevolgd door enkele seconden grijze ruis. Ondertussen passeert een andere feed op hetzelfde scherm in realtime een klein stukje roze en mompelt een van de operators: ‚Kijk, wat vlees.‘ Het is een gevallen Rus die onverzorgd op het slagveld is achtergelaten.

Later rijden we naar de drone-hub van Heavenly Punishment. Onderweg passeren we een rij winkeltjes bedekt met multiplex. Ooit waren het een elektronicawinkel, een bakkerij en een slijterij, maar hun heldere borden lokken nog steeds potentiële klanten naar een verlaten parkeerplaats. We zien gesloten fabrieken en gesloopte huizen. Maar er zijn weinig kleuren in het winterse landschap: wegen, velden, boomgrens en lucht zijn net zoveel grijstinten. Eén man in de auto legt de gevolgen van winterweer uit. Het is veel moeilijker om op modderige wegen te manoeuvreren, terwijl een bewolkte hemel het zicht beperkt en koudere temperaturen de levensduur van de batterij verkorten, waardoor de drones van beide partijen minder effectief worden.

De drone-hub is een levendige, bruisende plek. Een tiental mannen zitten verspreid op werkplekken in de grote lege ruimte, hun bureaus bezaaid met draden en elektronische schakelingen. Een bebaarde technicus met de codenaam Bob – net als de anderen op deze locatie gekleed in burgerkleding, met kortgeknipt haar en een donkere weduwenpluim – leidt me rond. Elke drone gaat van bureau naar bureau: een geïmproviseerde productielijn, inclusief een 3D-printer en verschillende puntlasmachines, naar het voorbeeld van de opstelling in de meubelfabriek waar Bob vroeger werkte. Khors steekt veel energie in de werving en het team is de afgelopen maanden snel gegroeid. Sommige mannen hebben een ingenieursdiploma; anderen zijn mechanica. Weer anderen werkten voor de oorlog als IT-technici. Samen, zo schat Bob, rusten ze zo’n 300 tot 400 drones per maand uit voor gebruik op het slagveld bij Sloviansk.

De eenheid krijgt weinig of geen UAV’s van het ministerie van Defensie. De drones zijn rudimentaire, goedkope 10-inch apparaten, die meestal online worden gekocht en aan de eenheid worden gedoneerd door liefdadigheidsorganisaties en lokale overheden, en vervolgens in de hub worden aangepast om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden aan het front. Soms heb je een krachtiger batterijpakket of een dodelijker explosief nodig. In andere gevallen kan een extra algoritme een van de kleine printplaten die het apparaat besturen, verbeteren of vervangen. De moeilijkste uitdaging waarvoor het team staat: Russische elektronische oorlogsvoering (EW). Radio-interferentie geproduceerd door gepantserde voertuigen met antennes op het dak probeert binnenkomende drones om te leiden of te laten crashen door het signaal te blokkeren dat de piloot en het apparaat verbindt.

De drone-oorlog is in de eerste plaats een technologische wedstrijd. De ene kant zet een nieuw apparaat of een nieuwe tactiek in, waar de vijand zich vervolgens tegen verzet, een eindeloze cyclus van wapenontwikkeling. In de eerste dagen van de oorlog gebruikten Oekraïense strijders commerciële drones om Russische troepenbewegingen te volgen en artillerievuur te richten, wat de Russen ertoe aanzette hun gebruik van elektronische oorlogsvoering op te voeren om de Oekraïense apparaten te blokkeren en te vervalsen. En zo ging het door de jaren heen, terwijl beide partijen steeds geavanceerdere drones en technieken ontwikkelden om ze te blokkeren.

Het meest effectieve antwoord op EW is kunstmatige intelligentie – drones die zelfstandig kunnen navigeren en vijandelijke doelen kunnen aanvallen zonder begeleiding van een menselijke operator – en de meest geavanceerde drones op de markt zijn voorzien van AI. Maar de meeste zijn te duur voor gewone Oekraïense eenheden, en AI kan niet ad hoc op het slagveld worden ontwikkeld. Het Heavenly Punishment-team en hun Russische tegenhangers doen het dus met geïmproviseerde oplossingen. Khors zegt dat Moskou experimenteert met draadgeleide drones. Zijn eenheid vertrouwt voornamelijk op het uitrusten van zijn apparaten met verschillende radiofrequenties, en schakelt daartussen tijdens de vlucht om Russische storing te voorkomen.

Het meest trotse product van het team is een ‚repeater‘: een afzonderlijk, speciaal uitgerust vliegapparaat dat is ontworpen om het bereik van een verkennings-UAV te vergroten en de prestaties ervan op heuvelachtig terrein te verbeteren. Onder de functies waarmee de repeater de Russische EW kan ontwijken, zijn geavanceerde antennes die op meerdere frequenties werken, een hoogwaardige videozender op een minder gebruikte frequentie en een rudimentaire vorm van AI waarmee het apparaat zonder GPS-begeleiding boven een doel kan zweven. . Toch geeft Khors toe dat dit systeem van eigen bodem een ​​tussenoplossing is. Hij droomt van de dag waarop hij het kan vervangen door geavanceerdere wapens.

Tussen het pronken met hun nieuwe technologie door, vertellen de mannen in de hub me over hun werk in het bataljon. Sashko, met bruin krullend haar en twee oorringen, werkte vóór de oorlog als softwareontwikkelaar, en in tegenstelling tot sommige van zijn collega’s haastte hij zich in de beginperiode niet om zich bij het leger aan te sluiten. Maar in het voorjaar van 2024, na een zwaar bombardement in Kiev, besloot hij dat hij iets moest doen. “Ik was bang dat ik door een raket zou worden gedood”, zegt hij. “Maar in plaats van weg te rennen, rende ik mijn angst tegemoet.” Nadat hij zich had aangemeld, diende hij korte tijd in een andere eenheid voordat Khors hem rekruteerde. “Ik was in de veertig en begon me af te vragen wat mijn doel in het leven was”, herinnert Sashko zich. „Nu heb ik er een – en deze jongens zijn mijn familie geworden.“

Vlad vertelt over het moreel van de eenheid. Als voormalig marketingmanager, getrouwd met een arts uit een buitenwijk van Kiev, helpt hij het bataljon onder meer bij de aanschaf van drones van liefdadigheidsgroepen en lokale overheden. Hij heeft geknipt haar en een vervagend litteken van een wond die hij vroeg in de oorlog heeft opgelopen. ‘Mijn commandant heeft een ongewone omgeving gecreëerd,’ sms’te hij me voordat ik Sloviansk bezocht, ‘in tegenstelling tot alles wat ik elders in het leger heb meegemaakt.’

De eenheid biedt aanvullende training, regelmatige vakanties en rotaties buiten de gevechten. De mannen worden aangemoedigd om initiatief te nemen en de vaardigheden te gebruiken die ze uit het burgerleven meebrengen. Je ziet dit in de drone-hub, maar ook in de geïmproviseerde studio van de eenheid: een soldaat die vroeger voor een tv-station werkte, heeft een low-tech productieafdeling opgezet die video produceert voor sociale media en rekruteringscampagnes. Het allerbelangrijkste, zo vertelt Vlad me – en hij zegt dat het minder gebruikelijk is dan het zou moeten zijn – is dat Khors zich bekommert om de levens van de mannen over wie hij het bevel voert en ervoor zorgt dat ze niet aan onnodige risico’s worden blootgesteld.

Niets van dit alles neemt het gevaar van het soldatenleven weg, zoals zelfs de mannen die het meeste voldoening uit hun werk halen, zich maar al te goed bewust zijn. Vlad citeert een deel van een regel die hij zich herinnert ergens van Thomas Jefferson te hebben gelezen: “De boom van de vrijheid moet van tijd tot tijd worden bewaterd met het bloed van patriotten.” Reactie van Khors: “Als een man mij vertelt dat hij bang is, zeg ik hem dat ik ook bang ben. Maar de levens van andere mannen hangen af ​​van mij en van wat ik doe.”

Op de vraag of hij hoopvol is over de toekomst, aarzelt Khors. “Meestal zie ik de positieve kant”, zegt hij na een lange stilte. “Maar het is nu moeilijk.”

Hoewel hij zegt bereid te zijn een onderhandelde vrede te overwegen, weet hij niet zeker wat hij van Trump moet denken of wat hij van hem kan verwachten. Hij is ook sceptisch dat de Europese vredestroepen of zelfs de NAVO zich zullen inzetten om Oekraïne te beschermen tegen toekomstige Russische agressie. “Zullen ze daadwerkelijk vuur met vuur ontmoeten?” vraagt ​​hij hoofdschuddend. Het enige dat hij zeker weet: Poetin is vastbesloten Oekraïne van de kaart te vegen.

‘Wat er ook gebeurt,’ zweert hij, ‘ik zal tot het einde vechten.’ Maar hij wil niet dat zijn zoon soldaat wordt. ‘Niemand aan deze tafel wil vechten’, zegt hij en kijkt de kamer rond naar de commandanten die onder hem dienen. “We doen wat we doen omdat het moet.”

Verwant