Een oude vulkaan doofde de zon uit en doodde gewassen. Mensen reageerden waarschijnlijk door ‘zonnestenen’ te maken

Bijna vijf millennia geleden werden honderden gegraveerde, schijfvormige stenen afgezet in een gigantische put op de neolithische Vasagård-locatie op het kleine Deense eiland Bornholm. Decennia lang hebben de zogenaamde ‘zonnestenen’ onderzoekers verbijsterd, maar nu rapporteren wetenschappers in het tijdschrift Oudheid onthullen dat ze mogelijk een heel specifiek doel hebben gediend: een rituele poging van Neolithische mensen om zichzelf tegen te beschermen klimaatverandering en ziekte.

Klimaatwetenschappers van het Niels Bohr Instituut van de Universiteit van Kopenhagen in Bornholm analyseerden ijskernen van de ijskappen van Groenland en toonden aan dat er 2900 jaar geleden een grote vulkaanuitbarsting plaatsvond op het eiland. Omdat dit grofweg overeenkomt met de datum van de zonnestenen, volgt hieruit dat de stenen gemaakt zouden zijn als onderdeel van een religieus of ander bovennatuurlijk ritueel om de weersveranderingen aan te pakken.

“Bewoners hebben ze rond 2900 v. bij opgravingen ter plaatse onder leiding van het Museum van Bornholm en het Nationaal Museum, zei in a stelling. “De sloten zijn vervolgens gesloten.”

In een gesprek met Salon bracht Iversen de neolithische rituelen tot leven door de uitgebreide ceremonies te beschrijven die door de oude mensen zouden zijn beoefend.

“Omheiningen met verhoogde wegen waren grote rituele verzamelplaatsen met een betekenis voor een grotere gemeenschap,” zei Iversen. “Mensen keerden terug naar deze locaties en brachten afzettingen (offers) en bij veel hiervan zien we sporen van feesten, wat aangeeft dat veel mensen samenkwamen en deelnamen aan de ceremonies die daar plaatsvonden. Ik kan me voorstellen dat dergelijke bijeenkomsten ook van sociale betekenis waren en dienden om de sociale integratie van de gemeenschappen te vergemakkelijken.”

Dat blijkt uit de gravures op de stenen zelf, die de onderzoekers in zes typen verdelen. Er zijn zonnemotieven, die vele variaties kennen, maar meestal, zoals de auteurs van het onderzoek het uitdrukken, “ingesneden lijnen (stralen), inclusief concentrische cirkels, bevatten, die voortkomen uit een cirkelvormig centraal motief”; banden die ofwel als een ladder omhoog lopen of een dwars- en longitudinaal patroon volgen; lijnen en lijnen in geometrische patronen zoals patchwork en kruisen, of louter willekeurig; planten; lege ruimtes; en cijfers die nog niet kunnen worden gecategoriseerd.

Op de zonnestenen kwamen de zon- en plantmotieven veruit het meest voor. Nu we weten dat ze zijn gemaakt in een tijd van weergerelateerde crises, is dit logisch.

Wilt u meer gezondheids- en wetenschapsverhalen in uw inbox? Abonneer u op de wekelijkse nieuwsbrief van Salon Lab-aantekeningen.

“Neolithische samenlevingen waren afhankelijk van de zon voor de succesvolle groei van hun gewassen en dus voor de voortdurende welvaart van de families die afhankelijk waren van elke oogst”, schrijven de auteurs. “Het lijkt daarom niet onredelijk om de gegraveerde stenen te beschouwen als vruchtbaarheidsoffers, en hun afzetting in Vasagård als een aanroeping om de groei van gewassen veilig te stellen. De vrijwel afwezigheid van figuratieve beelden in het archeologische archief van het Noordwest-Europese Neolithicum benadrukt het uitzonderlijke karakter van de stenen plaquettes uit Vasagård.”

De zonnestenen komen overeen met het verval van de zogenaamde trechterbekertraditie in de Europese neolithische cultuur, of het tijdperk waarin de aardewerkgebruikende jager-verzamelaars in het noorden landbouw en veeteelt gingen overnemen als voedsel.

“In Vasagård correleert de afzetting van de gegraveerde stenen met een verandering van activiteiten rond de verhoogde omheining naar nieuwe rituelen die plaatsvinden in kleine, ronde cultushuizen binnen houten palissaden”, schrijven de auteurs. “De gevolgen van de klimaatcrisis hebben mogelijk geresulteerd in toegenomen concurrentie en conflicten in een tijd waarin de klassieke trechterbekertraditie aan het verdwijnen was en spoedig gevolgd zou worden door nieuwe culturele veranderingen als gevolg van migraties die gevolgen hadden voor Oost-, Midden- en Noord-Europa en daarbuiten.”

Naast de vulkaanuitbarsting zouden Noord-Europeanen tijdens het Neolithicum zich ook zorgen hebben gemaakt over infectieziekten. Archeologen en DNA-wetenschappers die botten uit de regio en de tijd bestudeerden, vonden bewijs van een wijdverbreide pest. Hoewel dit niet lijkt te worden weerspiegeld in de stenen zelf, betekent dat niet dat er niet meer raadsels bestaan ​​over de zonnestenen die moeten worden gekraakt.

“De zonnestenen zijn volkomen uniek, ook in een Europese context”, zegt Lasse Vilien Sørensen, senior onderzoeker bij het Nationaal Museum van Denemarken en co-auteur van het onderzoeksartikel, in een verklaring. ‘Het dichtst dat we bij een soortgelijke zonnecultus in het Neolithicum komen, zijn enkele doorgangsgraven in het zuiden van Scandinavië of henge-structuren zoals Stonehenge in Engeland, die sommige onderzoekers associëren met de zon. Wat de zonnestenen betreft, bestaat er in mijn gedachten geen enkele twijfel.”

Sørensen voegde hieraan toe: “Het is eenvoudigweg een ongelooflijke ontdekking, die aantoont dat afzettingen ter ere van de zon een oud fenomeen zijn, dat we opnieuw tegenkomen in Zuid-Scandinavië tijdens de klimaatramp veroorzaakt door een vulkaanuitbarsting in het jaar 536 na Christus, waar verschillende grote goudmijnen schatten werden als offers gedeponeerd.”

Iversen vergeleek de neolithische reacties op de klimaatveranderingen van hun tijd met de huidige klimaatveranderingen van de mensheid zelf. Deze laatste worden vooral veroorzaakt door menselijk handelen, zoals het gebruik van fossiele brandstoffen.

“De neolithische mensen wisten niet waarom de zon gehuld was, dus probeerden ze de situatie aan te pakken door gemeenschappelijke inspanningen om de zon terug te brengen,” zei Iversen. “Als we hiervan kunnen leren, kan het zijn dat wij als individu niet de enige zijn die met klimaatveranderingen en uitdagingen te maken krijgen en dat er vandaag de dag inderdaad een gezamenlijke inspanning nodig is.”