Gisèle Pelicot, een 72-jarige vrouw die zich had teruggetrokken in een klein dorpje in het provinciale Frankrijk, is een heldin geworden, niet alleen voor landgenoten maar ook voor mensen duizenden kilometers verderop, terecht geprezen door zowel wereldleiders als gewone burgers. Door anonimiteit te weigeren en erop aan te dringen dat de proces tegen haar ex-man en andere mannen voor het verkrachten van haar in het openbaar worden gehoudenheeft ze een bredere erkenning afgedwongen dat ‘schaamte van kant moet wisselen’. Haar buitengewone moed en kalmte straalden uit de grimmige hoorzittingen.
Bijna tien jaar lang heeft de echtgenoot van mevrouw Pelicot haar gedrogeerd en verkracht, en verdoofd, zodat tientallen anderen haar op zijn instigatie konden verkrachten. Dominique Pelicot werd bij toeval betrapt nadat een bewaker hem betrapte tijdens het filmen van vrouwenrokken in een supermarkt, wat de politie ertoe aanzette zijn computerapparatuur in beslag te nemen. Maar sindsdien is hij dat wel gaf een poging tot verkrachting toe in 1999, nadat de politie zijn DNA had vergeleken met een monster ter plaatse, en er wordt onderzoek naar gedaan een verkrachting en moord uit 1991 dat overeenkomsten heeft met dat incident. Hij ontkent betrokkenheid.
Maar hoewel Pelicot een van de ernstigste zedendelinquenten van Frankrijk is, is hij in zekere zin typisch: de meeste daders zijn bekend bij hun slachtoffers en velen zijn hun partners. De omvang van het proces maakte ook duidelijk dat seksuele roofdieren niet zeldzaam of abnormaal zijn. Nog eens vijftig mannen stonden terecht en werden schuldig bevonden; ongeveer 20 anderen zijn niet getraceerd. Dit waren gewone mannen van alle leeftijden en achtergronden, waaronder een verpleegster, een journalist, een brandweerman en vrachtwagenchauffeurs. Sommigen hadden te maken met seksueel misbruik in hun kindertijd, maar anderen beschreven een idyllische opvoeding. In de woorden van de voormalige schoondochter van de Pelicots is misbruik een “banaliteit” omdat “misbruik overal is”.
De zaak rijst moeilijke vragen over de Franse cultuur en haar rechtssysteem. De noodzaak van toestemming is niet in de wet opgenomen. Toch kunnen vrouwen over de hele wereld zich gemakkelijk voorstellen dat deze ogenschijnlijk onvoorstelbare misdaad plaatsvindt in hun land, hun buurten – misschien zelfs hun huizen.
Hoewel mevrouw Pelicot vrouwen eraan heeft herinnerd dat de schaamte bij hun aanvaller ligt, en niet bij hen, moeten haar misbruikers die les nog in zich opnemen. Ze leek zeker onberispelijk voor zelfs niet-gereconstrueerde waarnemers: een getrouwde gepensioneerde die was aangevallen terwijl ze bewusteloos was en wiens echtgenoot toegaf de verkrachtingen te hebben georkestreerd, met mannen die hij vaak ontmoette in een chatroom met de titel ‘zonder haar medeweten’, bij misdaden vastgelegd in grafische video’s.
En toch ontkenden de meeste van haar aanvallers de verkrachting en vroegen hun advocaten haar of ze een swinger, exhibitionist of alcoholiste was; waarom ze niet bozer was op haar man; waarom ze in de rechtszaal niet meer huilde. Eén dader zei dat hij “geen aandacht had besteed” aan de vraag of zij had ingestemd; een ander dat “de man mij toestemming had gegeven”. De vrouw van een van hen suggereerde dat “omdat ik hem (seks) de hele tijd weigerde, hij als man ergens anders moest zoeken”.
Met andere woorden: hoewel de omdat mevrouw Pelicot heeft gedwongen is opmerkelijk, het is slechts gedeeltelijk. Actievoerders en de kinderen van mevrouw Pelicot hebben hun teleurstelling geuit over het feit dat de straffen slechts drie jaar bedragen, waarvan twee voorwaardelijk.
Mevrouw Pelicot verdient onze dank. Maar hoewel ze een overlever en campagnevoerder is, is ze ook een slachtoffer dat leeft met de levenslange gevolgen van vier seksueel overdraagbare ziekten en die zichzelf heeft omschreven als ‘totaal vernietigd’. En hoewel haar moed zo velen heeft geïnspireerd, zou geen enkele vrouw zo moedig of zo sterk hoeven te zijn. De politici die haar hebben toegejuicht moeten nu haar eisen voor verandering waarmaken door gerechtigheid voor andere vrouwen te garanderen en de cultuur aan te pakken die dergelijke misdaden mogelijk maakt.
