Vier jaar lang als president, en nog bijna een halve eeuw in het openbare leven, beleed Joseph R. Biden jr. een optimistisch, ijzersterk geloof in de kracht van de Amerikaanse democratie.
Maar in de laatste momenten van zijn presidentschap sloeg de heer Biden een ongebruikelijk pessimistische toon aan. Minuten voordat zijn opvolger werd beëdigd, de heer Biden vijf van zijn familieleden gratie verleendwaarin hij de politieke aanvallen van Donald J. Trump en zijn bondgenoten veroordeelt en zegt: “Ik heb geen reden om aan te nemen dat deze aanvallen zullen eindigen.”
Uren eerder had de heer Biden gratie verleend aan anderen die het doelwit waren van de heer Trump, onder wie Generaal Mark A. Milley, Dr. Anthony S. Fauci en voormalig vertegenwoordiger Liz Cheney.
“Dit zijn uitzonderlijke omstandigheden”, zei hij in een verklaring, “en ik kan met een goed geweten niets doen.”
Het kon niet de coda zijn die de heer Biden zich had voorgesteld toen hij besloot zijn derde bod op het Witte Huis in 2019 uit te brengen, waarbij hij vrienden en familie vertelde dat hij zich gedwongen voelde door de opmerkingen van de heer Trump over het racistische geweld dat was uitgebroken in Charlottesville, Virginia.
Dat besluit bevestigde zijn decennialange streven naar het presidentschap met een zenuwslopende overwinning in 2020, die de heer Trump uit het Oval Office verdreef, midden in de ergste pandemie die het land in 100 jaar had gezien. De politieke botsing tussen de twee mannen kwam maandag tot een einde toen Biden probeerde de vergelding te voorkomen waarvan hij vreest dat Trump zijn familie zou kunnen eisen.
Het was een somber einde aan zijn lange carrière in een federaal ambt, die begon toen hij in 1972 op 29-jarige leeftijd in de Amerikaanse Senaat werd gekozen.
De heer Biden zei graag dat Amerika door één woord kon worden gedefinieerd: mogelijkheden.
Toen hij maandag uit Washington vertrok, bleef zijn belofte om “een einde te maken aan deze burgeroorlog waarin rood tegen blauw strijdt” onvervuld. Zijn pogingen om de economie ‘vanuit het midden’ weer op te bouwen, worden vrijwel zeker ontmanteld. En hij laat de natie achter in de handen van de man die hij herhaaldelijk een existentiële bedreiging voor de democratische toekomst van het land noemde.
De les, na één ambtstermijn, kan zijn: mogelijkheden zijn geenszins garanties.
De nalatenschap van de heer Biden omvat onder meer zijn aanpak van de pandemie, het distribueren van vaccins en het oprichten van een economie die op een ramp balanceert. Hij pompte geld in de strijd tegen de klimaatverandering, het repareren van de verouderende infrastructuur en het creëren van prikkels voor hightech chipfabrikanten in de Verenigde Staten. Hij legde een maximum aan de prijzen van medicijnen, tekende een zeldzame wapenwet en schold een deel van de studentenschulden kwijt.
Maar zijn enige termijn werd ook ontsierd door de onrust veroorzaakt door oorlogen in Oekraïne en Gaza en groeiende twijfels over zijn vermogen om te regeren in zijn negende decennium, culminerend in het besluit van zijn partij om hem uit de campagne van 2024 te verdrijven ten gunste van vice-president Kamala Harris. .
In een afscheidsrede tot de natie vanuit het Oval Office vorige week stond de heer Biden niet stil bij deze uitdagingen. Hij vermeed het om de heer Trump rechtstreeks te noemen, behalve door te zeggen: “Ik wens de nieuwe regering succes, omdat ik wil dat Amerika slaagt.”
Maar in de toespraak beriep hij zich op het beeld van het Vrijheidsbeeld, waarvan hij zei dat het ‘gebouwd was om heen en weer te zwaaien om de woede van stormachtig weer te weerstaan, om de tand des tijds te doorstaan, omdat er altijd stormen komen – ze zwaait met een een paar centimeter, maar ze valt nooit in de stroming beneden.”
Hij noemde het standbeeld ‘een blijvend symbool van de ziel van onze natie, een ziel gevormd door krachten die ons samenbrengen en door krachten die ons uit elkaar trekken, en toch hebben we het allemaal doorstaan, zowel in goede als in moeilijke tijden.’
Het had een metafoor kunnen zijn voor zijn eigen carrière, vooral op het einde. Gehavend door kritiek van binnen en buiten zijn partij verlaat de heer Biden het Witte Huis en de hoofdstad van het land verslagen, maar belooft hij “een vreedzame en ordelijke machtsoverdracht om ervoor te zorgen dat we leiden door de kracht van ons voorbeeld.”
Vóór de inauguratie van maandag ontving de heer Biden de heer Trump voor thee en koffie in het Witte Huis, waarbij hij zijn opvolger “welkom thuis” vertelde. Na de beëdigingsceremonie op Capitol Hill stapte de heer Biden voor de laatste keer op de helikopter die tijdens zijn presidentschap als Marine One diende voor de korte trip naar de nabijgelegen Joint Base Andrews. Assistenten zeggen dat hij van plan was om voor een vakantie naar Santa Ynez, Californië, te reizen terwijl Trump zich weer in het Oval Office vestigde.
De heer Biden zal waarschijnlijk terugkeren naar zijn huis in Wilmington, Del., waar hij tijdens zijn politieke carrière in Washington de meeste weekenden doorbracht.
Op de luchtmachtbasis kwamen veel medewerkers van de heer Biden uit het Witte Huis bijeen om afscheid te nemen. In korte opmerkingen bedankte de voormalige president hen voor ‘het hooghouden van de kernwaarden eerlijkheid, fatsoen en integriteit’.
Maar hij drong er ook bij hen op aan om te blijven strijden tegen de heer Trump en de agenda die zijn MAGA-beweging vertegenwoordigt.
“We hebben meer te doen”, zei hij tegen de menigte supporters en stafleden. Toen demonstreerde hij zijn katholieke opvoeding, sloeg hij een kruis en keek naar het plafond terwijl hij naar de heer Trump verwees: “We hebben vandaag de inaugurele rede gehoord. We hebben nog veel meer te doen.”
“We hebben als Amerikanen altijd ons best gedaan”, vervolgde hij. “We geven nooit, nooit, nooit op. We verlaten kantoor. Wij verlaten de strijd niet.”
Het was de enige keer dat de heer Biden in zijn slotopmerkingen naar zijn opvolger verwees. Even later stapte hij aan boord van de blauw-witte 747 die de afgelopen vier jaar vier keer Air Force One had genoemd, elke keer als de president erin zat. Het vliegtuig zou die naam pas weer krijgen als Trump als president aan boord was. Deze keer heette het Special Air Mission 46.
“Ik doe dit al vijftig jaar”, zei de heer Biden, met het oog op hoe toekomstige generaties zijn regering zullen herinneren. “De geschiedenis zal beoordelen wat je hebt gedaan als een van de belangrijkste bijdragen die heel Amerika heeft geleverd.”
