WWe zijn de richting kwijtgeraakt en onze hersenen krimpen – tenminste, onze hippocampi. Deze zeepaardjesvormige delen van de hersenen zijn ongeveer 5 cm groot, zitten net boven beide oren en sturen ons ruimtelijk bewustzijn en onze oriëntatie aan. Londense taxichauffeurs, beroemd vanwege het afleggen van de Knowledge, een test waarbij ze de centrale straten van de hoofdstad uit hun hoofd moeten leren, hebben hippocampi op ware grootte. Maar in 2011, neurowetenschappers aan het University College London ontdekte dat de hippocampi van de taxichauffeurs na hun pensionering aanzienlijk krompen.
De ontwikkeling van de hippocampus kan ook in de kindertijd worden belemmerd. Kinderen die in stedelijke omgevingen wonen, zien zelden de zon opkomen of ondergaan en kunnen het verschil tussen oost en west niet zien. Toen ik vrijwillig naar mijn plaatselijke school ging om kinderen over richting te leren, merkte ik dat ze moeite hadden om noord van zuid en oost van west te onderscheiden – hoewel ze dat wel konden doen als ze hun telefoon mochten gebruiken.
Sinds 2005, toen Google Maps werd gelanceerd en beweerde dat het gebruikers zou helpen van A naar B te komen, en drie jaar later, toen de iPhone 3G werd uitgebracht met 'live' locatiebepaling, verklaarden de online technologiegiganten dat de digitale autochtone kinderen van vandaag de dag zouden zijn eerste generatie die niet zou weten wat het betekende om te verdwalen. Maar is dat een goede zaak? Hun horizon en oriëntatie worden, net als hun hippocampi, kleiner door de samenzwering van onlineaanbieders. IIn vier generaties zijn kinderen van een afstand van tien kilometer van huis gegaan naar gemiddeld slechts 300 meter. Zelfs vóór Covid, uit onderzoeken bleek dat driekwart van de kinderen minder tijd buitenshuis doorbrachten dan gevangenen. Veel ouders weten dat de daaropvolgende stijging van 50% in agorafobie een diepgaande invloed heeft gehad op de mentale en fysieke gezondheid van kinderen. Maar het rijdt ook biofobieeen vermijding, zelfs angst voor de natuurlijke wereld. Als we de natuur gaan vrezen, is het resultaat dat een onverschilligheid, en zelfs vijandigheid, tegenover milieubehoud.
Waar kinderen ook reizen, ze volgen waarschijnlijk de blauwe stip op hun telefoonscherm en wijzen hen de weg zonder te verwijzen naar de wereld om hen heen. Kaarten zijn nog nooit zo toegankelijk geweest in de palm van onze handen op onze telefoons, maar ze zijn zowel een tirannie als een bevrijding. Onze telefoons brengen ons nu in kaart en verzamelen onze online voorkeuren en antipathieën.
Huidige studies suggereren een verband tussen deze zogenaamde ontwikkelingstopografische desoriëntatie en geestelijke gezondheid, aangezien online ervaringen leiden tot een digitaal vergiftigd bewustzijn van ruimte en plaats. We raken, letterlijk, gedesoriënteerd in een digitale wereld waarin we de hulpmiddelen hebben opgegeven die onze cognitieve vaardigheden verbeteren, zoals papieren kaarten en magnetische kompassen waarmee we kunnen navigeren en ons kunnen oriënteren in combinatie met de fysieke wereld. We hebben ons teruggetrokken van het gebruik van de ruimtelijke vaardigheden die ons millennia lang hebben ondersteund. Geen wonder dat ons gevoel van verdwaald zijn zowel existentieel als directioneel is.
Gedesoriënteerd zijn betekent ‘verdwaald zijn in het oosten’: het woord komt uit het Latijn en betekent de opkomende zon in het oosten. In de antieke geschiedenis waren de meeste samenlevingen georiënteerd met het oosten als voornaamste richting, de bron van licht, warmte en levengevende zon. West, waar de zon ondergaat, kwam daarna. Noord en Zuid volgden toen, omdat mensen ze lokaliseerden aan de hand van de positie van de zon rond het middaguur en visuele astronomische observatie van Polaris, de Poolster. Vroege polytheïstische samenlevingen aanbaden de opkomende zon in het oosten, een traditie die werd geërfd door het monotheïstische joods-christelijke geloof en die het oosten bovenaan hun kaart plaatste als de locatie van het begin van de schepping en de plaats van de wederopstanding. In het Oude Testament begint de schepping in de Hof van Eden in het oosten. De middeleeuwse Mappa Mundi in Kathedraal van Hereford heeft oost bovenaan, met Adam en Eva in Eden, en west onderaan. Dit was een oriëntatie die het Europese christendom meer dan duizend jaar lang heeft gedefinieerd.
Daarentegen waren de vroege islamitische kaarten op het zuiden bovenaan geplaatst, omdat de mensen die zich als eerste tot het geloof bekeerden, direct ten noorden van Mekka woonden. De gemakkelijkste manier om hun heilige richting te begrijpen was door hun kaarten zo te oriënteren dat Mekka ‘boven’ was. We praten nog steeds over naar het noorden en naar het zuiden gaan in Groot-Brittannië, een oude kater van het begrijpen van de vier windstreken volgens ons lichaam: op en neer, voor en achter, of links en rechts. Het zuiden doet het net zo goed als de kardinale richting, zoals dat het geval was voor de klassieke Chinese wetenschap, waar de magnetische kompassen naar het zuiden gericht waren, en niet naar het noorden. Ze worden genoemd luojing„het ding dat naar het zuiden wijst“. Australiërs weten dit: in 1979 publiceerde Stuart McArthur zijn Universal Corrective Map of the World, zuidwaarts gericht met Australië bovenaan.
Het kompas verscheen in de 13e eeuw op Europese maritieme kaarten waarmee zeevaarders zich op een noord-zuidas konden oriënteren. Maar het duurde nog vierhonderd jaar voordat deze kaarten het eens waren over het plaatsen van het noorden bovenaan, wat in de meeste samenlevingen altijd een ongunstige richting was geweest als een plaats van kou en duisternis. Het werd tot kardinale richting gekroond door de Vlaamse kaartenmaker Gerardus Mercator. Maar Mercator was er meer in geïnteresseerd om piloten in staat te stellen nauwkeurig van oost naar west te varen. Op zijn wereldkaart (1569) werd de vervorming aan weerszijden van de evenaar tot een minimum beperkt, wat ideaal was voor Europese maritieme rijken die van oost naar west zeilden via Kaap Hoorn en Kaap de Goede Hoop. De noord- en zuidpool werden tot in het oneindige geprojecteerd, omdat iedereen aannam dat ze door ijs waren omgeven en het zinloos leek om daarheen te reizen.
na nieuwsbriefpromotie
Het noorden zegevierde dus per ongeluk, omdat niemand daarheen wilde. Terwijl de imperiale kaartenmakers van Europa het noorden als kardinale richting kozen, werden andere tradities die prioriteit gaven aan verschillende richtingen terzijde geschoven en uitgewist. Het Westen slaagde erin het noorden bovenaan te zetten ten koste van plaatsen die het denigreerde en bestempelde als ‘zuidelijk’ (Amerika en Afrika), of als onderdeel van het ‘Midden-Oosten’. Toen NASA op 7 december 1972 voor het eerst het beeld van de aarde zag, gefotografeerd door de Apollo 17-astronauten, draaiden ze de originele foto 180 graden om het noorden bovenaan te laten zien in plaats van het zuiden. De beroemde “blauw marmer” fotoeen van de meest gereproduceerde afbeeldingen in de menselijke geschiedenis, staat eigenlijk ondersteboven.
Historisch gezien heeft geen enkele samenleving het westen bovenaan de wereldkaarten gezet vanwege zijn associaties met zonsondergang en dood. Maar als politiek idee heeft het Westen na eeuwen van imperiale overheersing het noorden bovenaan geplaatst. Maar zal dit zo blijven als India en China onze wereldeconomie heroriënteren en deze mogelijk 180 graden draaien? Zou het gebruik van kompassen helemaal kunnen verdwijnen – en daarmee ook de hoofdrichtingen?
In mijn leven zijn we van omhoog kijken, streven naar een gedeeld mondiaal dorp, geïnspireerd door de blauwmarmeren foto van NASA, naar naar beneden kijken, vastgekleefd aan de blauwe stip op onze telefoons terwijl onze hippocampi krimpen en velen van ons zich terugtrekken uit de natuur. Het is waarschijnlijk niet het einde van de beschaving. Kaarten en kompassen zijn tenslotte cognitieve artefacten, net als het internet, en we gebruiken ze al duizenden jaren. Maar voor ons gevoel van welzijn, en dat van de wereld die ons in leven houdt, kunnen we stappen ondernemen om niet alleen de natuur te waarderen, maar ook te begrijpen hoe we er deel van uitmaken, in het besef dat deze altijd groter zal zijn dan wij, op een positieve, niet fobische manier. Velen delen de basisprincipes van psychotherapie: gronden, ademen, ‘in het moment zijn’, onszelf voorstellen van buitenaf of ‘boven’ ons lichaam. Het lijkt erop dat we meer dan ooit moeten uitleggen wie we zijn door te begrijpen waar we zijn. Hier zijn een paar tips over hoe u dit kunt doen.
Neem uw positie in. Gebruik een kompas (zelfs op je telefoon!) om de vier hoofdrichtingen te bepalen. Tijd en ruimte zijn met elkaar verbonden, dus heroverweeg uw houding ten opzichte van de kloktijd door de beweging van de zon van oost naar west van zonsopgang tot zonsondergang op te merken. Terwijl de zon ondergaat, identificeer je het noorden door Polaris te vinden. We zijn slechts een stipje in het universum: accepteer het.
Gebruik een papieren kaart. Het is een kunst in verval, maar het gebruik van papieren kaarten maakt je bewuster van je omgeving. Een archaïsche Engelse term voor kaart is een plot, net als een verhaal: maak van je route een avontuur.
Voel de wind. Duizenden jaren vóór de uitvinding van het kompas begrepen en identificeerden we de vier windrichtingen. Identificeer de windrichting op basis van uw lichaam: is deze achter of vóór u? Kijk omhoog, draai je om. Erken de kracht ervan. Dit is een eenvoudige aardingsoefening die ons heroriënteert volgens de elementen.
Verdwalen. Ga op reis, zet je telefoon uit en verdwaal bewust. Het is een beetje beangstigend, maar het zal je zintuigen versterken en je waardering voor de wereld om je heen verscherpen. Als dat te intimiderend is, lees dan dat van Rebecca Solnit Een veldgids om te verdwalenwant zoals Solnit suggereert: wie weet wat je tegenkomt als je opzettelijk verdwaalt?
Four Points of the Compass: The Unexpected History of Direction van Jerry Brotton wordt uitgegeven door Penguin voor £ 20, of koop een exemplaar voor £ 17 bij Guardianbookshop.com. Jerry is tevens de presentator van de podcast Wat is jouw kaart?
