Blijf op de hoogte met gratis updates
Meld u eenvoudig aan bij de Kunstmatige intelligentie myFT Digest – rechtstreeks in uw inbox afgeleverd.
Twee jaar geleden handhaafde een bedrijf uit New York dit een “uitsluitingslijst voor advocaten” op de locaties, waaronder Madison Square Garden en Radio City Music Hall, wat leidde tot een botsing van burgerrechten. Met behulp van door kunstmatige intelligentie ondersteunde gezichtsherkenningstechnologie identificeerde MSG Entertainment advocaten van bedrijven die betrokken waren bij rechtszaken tegen het bedrijf en verbood hen de toegang tot concerten, shows en ijshockey- en basketbalwedstrijden. Als advocaten hebben zij uiteraard een rechtszaak aangespannenwaarbij het verbod als dystopisch wordt bestempeld.
Niet iedereen sympathiseert met advocaten, zelfs als ze niet naar het kerstspektakel van Rockettes kunnen kijken. Toen tech-ondernemer en investeerder Reid Hoffman dit verbod onlangs in een lezing in Londen besprak, mompelde een ervaren CEO die naast mij zat: ‘Goed.’ Maar het incident illustreert mooi hoe ons gebruik van technologie kan leiden tot rommelige ruzies over commerciële belangen, persoonlijke klachten, juridische precedenten en burgerrechten.
Zoals Hoffman uitlegde, zijn dergelijke geschillen slechts de nieuwste door technologie mogelijk gemaakte wendingen in eeuwenoude strijd om concurrerende waarden. In democratische samenlevingen zijn er doorgaans manieren om tot onderhandelde compromissen te komen in controverses over veiligheid en privacy, particuliere winst en algemeen belang, individuele vrijheid en het collectieve belang, vaak in de rechtszaal. Dergelijke botsingen draaien meestal om wat de Britse filosoof Jesaja Berlin noemde negatieve en positieve concepten van vrijheid. Berlin definieerde negatieve vrijheid als vrijheid van externe barrières of beperkingen. Positieve vrijheid beschouwde hij als de mogelijkheid om individuele keuzevrijheid uit te oefenen en de controle over iemands leven over te nemen.
Zoals Berlin betoogde, en Hoffman in zijn lezing ter ere van hem toelichtte, zijn deze aanspraken op vrijheid vaak onverenigbaar en soms incommensurabel, wat betekent dat ze op verschillende morele gebieden bestaan die niet met elkaar kunnen worden gemeten. Het beste dat kan worden verwacht is een onvolmaakt compromis dat min of meer aanvaardbaar is voor alle partijen. Democratie is een smerige, maar pragmatische zaak.
Eén zorg over het steeds snellere gebruik van AI is echter dat de technologie mensen zou kunnen beroven van hun keuzevrijheid en van de mogelijkheid om in dergelijke geschillen te bemiddelen door rigide algoritmische regels af te dwingen. In zijn nieuwste boek, Nexusbestempelt de Israëlische historicus Yuval Noah Harari AI opnieuw als buitenaardse intelligentie, omdat de technologie opkomt als een nieuwe vorm van intelligentie met een eigen inbreng. “AI is een ongekende bedreiging voor de mensheid omdat het de eerste technologie in de geschiedenis is die zelf beslissingen kan nemen en nieuwe ideeën kan creëren”, schrijft Harari. Kernbommen kunnen niet kiezen waar ze worden gedropt. Autonome drones zouden daarentegen zelf kunnen beslissen wie ze zullen doden.
Hoffman verwierp echter impliciet Harari’s alarmistische kijk op AI. Onze neiging om te fixeren op de manier waarop technologie het statische heden in gevaar bracht, verduisterde de creatieve mogelijkheden van een vloeiende toekomst, opperde hij. In plaats van de menselijke keuzevrijheid uit te hollen, zou AI ontworpen kunnen worden om deze te versterken. Het doel ervan zou moeten zijn om mensen meer macht te geven, door hen ‘superagency’ te geven, zoals Hoffman het noemde. Het slimme gebruik van AI zou individuen ‘nieuwe superkrachten’ kunnen bieden, die ze op onbeperkte, inventieve en persoonlijk relevante manieren in hun leven kunnen toepassen.
Door gebruik te maken van generatieve AI-tools, zoals ChatGPT, konden individuen snel de nuttigste vaardigheden verwerven, hun kinderen wiskunde leren en complexe voorwaarden in juridische contracten evalueren. Ze zouden slimmere werknemers en betere burgers worden, profiteren van een gedecentraliseerde en gedistribueerde vorm van positieve vrijheid en in staat worden gesteld hun eigen pad te volgen. “Ik beschouw tools als ChatGPT als een nieuwe vorm van informatieve GPS”, zei hij.
Hoffmans optimisme is een welkome correctie op een deel van het onheilspellende debat over AI. Maar sommigen beschouwen het misschien ook als waanvoorstellingen. Denk eens aan een andere versie van onze technologische toekomst die momenteel wordt opgebouwd: China. Een recent rapport van de in Washington gevestigde Information Technology and Innovation Foundation zei dat het slechts een kwestie van tijd was voordat China de VS zou inhalen – of zelfs overtreffen – op het gebied van AI. Op sommige gebieden, zoals gezichtsherkenningstechnologie, loopt China misschien al voorop.
De duidelijke bedoeling van de technologiestrategie van het land is om de Chinese Communistische Partij meer macht te geven dan haar burgers. Sommige onderzoekers hebben erover gesproken hoe de zeer indringende, op AI gebaseerde surveillancestaat van China mensen opsluit in een “onzichtbare kooi”. Afhankelijk van hoe we het gebruiken, is AI de vijand van de vrijheid. Zoals Berlin waarschuwde, en Hoffman erkende, kunnen autoritaire regimes de retoriek van positieve vrijheid kapen om hun eigen dogmatische interpretatie van het collectieve welzijn op te leggen.
