De stem die namens Amerika spreekt, is van een van de nihilisten die The Dude, het personage van Jeff Bridges, dreigt te castreren. De Grote Lebowski. Nadat ze de Dude hebben geconfronteerd die een bad neemt, vertellen de drie nihilisten hem dat als hij het geld dat ze denken verschuldigd te zijn niet betaalt, ze 'terug zullen komen en je Johnson zullen afsnijden'.
De klinkende overwinning van Donald Trump op Kamala Harris is de triomf van het nihilisme. Het confronteert degenen die nog steeds de liberale democratie, het multiculturalisme, het pluralisme en een ‘wettennatie’ eren met de grimmige mogelijkheid dat veel Amerikanen in niets geloven.
Omdat journalisten en historici nog steeds ruzie maken over de overwinning van Trump in 2016, staan we voor tientallen jaren van post-mortems in 2024. Het is onwaarschijnlijk dat er een sluitende theorie zal ontstaan. Toch is de Trumpiaanse verschuiving van twee cruciale kiesdistricten het overwegen waard.
De eerste zijn degenen die Jason Brennan, filosoof en hoogleraar openbaar beleid aan de Georgetown University, ‘hobbits’ noemt. Brennan schrijft: “Hobbits zijn degenen die niet de moeite hebben genomen om over politiek te leren en daarom in volledige onwetendheid stemmen.” Volgens meerdere onderzoeken kunnen de meeste Amerikanen de drie takken van de regering niet noemen, begrijpen ze de elementaire feiten uit de geschiedenis niet en kunnen ze niet meer dan één recht in de Amerikaanse grondwet noemen. De hobbits zijn een grote kracht.
Hun electorale berekening, legt Brennan uit, komt neer op niets meer dan een gevoel van tevredenheid of ontevredenheid. Als ze het leuk vinden hoe de dingen lijken te gaan, stemmen ze op de partij die aan de macht is. Zo niet, dan stemmen ze op de uitdager. Er wordt weinig tot geen moeite gedaan om te begrijpen waarom de dingen op een bepaalde manier gaan, wie verantwoordelijk is en wie/wat dit zou kunnen terugdraaien.
Door de inflatie verloren de Democraten de hobbits.
Het andere kiesdistrict is de moeite van nader onderzoek waard. Het zijn de nihilisten. Net als de bende van drie die The Dude in zijn badkuip aanstaarden, bedreigen ze nu de miljoenen Amerikanen die nog steeds waarde hechten aan burgerlijke deugd, de handhaving van ethiek in de politiek en fundamenteel fatsoen.
In zijn veelbesproken boek uit 1992 Het einde van de geschiedenis en de laatste mens, politicoloog Francis Fukuyama schreef dat het gevaar waarmee de liberale democratie, zelfs na haar opkomst na de Koude Oorlog, werd geconfronteerd, was dat de liberale democratie zich zonder een gemeenschappelijke vijand tegen zichzelf zou keren. De deelnemers zouden elkaar als vijanden gaan zien. De implosie zou niet veroorzaakt worden door ideologie, maar door psychologische motieven.
In wat zou kunnen lezen als een analyse van de verkiezingsuitslag van 2024 waarschuwde Fukuyama:
De ervaring leert dat als mensen niet voor een rechtvaardige zaak kunnen strijden omdat die rechtvaardige zaak in een eerdere generatie heeft gewonnen, zij tegen de rechtvaardige zaak zullen strijden. Zij zullen strijden omwille van de strijd. Ze zullen met andere woorden worstelen uit een zekere verveling: want ze kunnen zich niet voorstellen dat ze in een wereld leven zonder strijd. En als het grootste deel van de wereld waarin zij leven wordt gekenmerkt door een vreedzame en welvarende liberale democratie, dan zullen zij strijden tegen die vrede en welvaart, en tegen de democratie.
Fukuyama slaat opnieuw alarm, “Het moderne denken werpt geen barrières op voor een toekomstige nihilistische oorlog tegen de liberale democratie van de kant van degenen die in haar boezem zijn opgegroeid.”
Er heerst een doodswens in het nihilist Amerika. Veel mensen hebben zich uit verveling en vervreemding tegen hun samenleving gekeerd en lijken plezier te beleven aan het zich voorstellen – en nu uitnodigen tot – de vernietiging ervan. De instellingen en normen die hebben geleid tot een samenleving van ongeëvenaarde rijkdom, stabiliteit en vrijheid zijn niet langer de drijvende kracht achter de helft van het electoraat. Na de burgeroorlog uitte Walt Whitman in zijn essay ‘Democratic Vistas’ de angst dat ‘het ware geloof’ Amerika had verlaten. We leven nu met de uitgang.
Het is vanwege de doodswens dat Trumps gebrek aan karakter, moraliteit en respect voor onze normen hem de verkiezingen niet heeft gekost. Miljoenen Amerikanen verachten deze pijlers of beschouwen ze niet als echt, gewoon weer een nep-theatrale oefening die inherent is aan het sluwe racket.
Het is vanwege de doodswens dat Trumps spot met het land dat hij binnenkort zal leiden, door het bijvoorbeeld een ‘vuilnisbak’ te noemen, geen afkeuring opwekte bij de massa kiezers die Barack Obama of George W. Bush zouden hebben afgewezen. hij maakte een soortgelijke uitspraak.
Vanwege de doodswens en het nihilisme van het moment vond Harris' vreugdecampagne geen weerklank. Vreugde beschrijft niet de heersende stemming onder het electoraat. In plaats daarvan is het een vrij zwevende woede. Ze weten weinig over ‘het systeem’, maar geloven dat het corrupt is. Ze weten weinig over politici, maar hebben het gevoel dat ze allemaal oneerlijk, incompetent en egoïstisch zijn. De ongerichte woede doet hen denken dat alles verslechtert, waardoor een vage heimwee ontstaat naar een geromantiseerd, niet-bestaand verleden.
In deze broeikassfeer worden feiten onbelangrijk. Als de economie geweldig is, voelt dat verschrikkelijk. Het kon de meeste kiezers niet schelen dat Kamala Harris een uitstekende conventie had en Trump een slechte. Het kon hen niet schelen dat Harris Trump in hun enige debat ontmantelde, en hij deinsde terug voor de anderen. Het kon hen niet schelen dat de door Trump benoemde Republikeinen, van zijn vice-president tot zijn voormalige stafchef tot twee ministers van Defensie, hem ongeschikt vonden voor een ambt. Het registreerde niet dat zijn voormalige stafchef van het Witte Huis en minister van Binnenlandse Veiligheid, John Kelly, Trump als een autocraat zag, en zijn voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, Mark Milley, vertelde Bob Woodward dat de 45e en 47e voorzitter was ‘fascistisch tot in de kern’. Pogingen om de wil van het volk te ondermijnen en verkiezingen te stelen door het aanzetten tot een gewelddadige menigte waren geen dealbreakers.
Vanwege de psychodynamiek die Fukuyama beschrijft, slaagde Harris' beleid ten aanzien van starters op de huizenmarkt, het starten van kleine bedrijven, de kosten van medicijnen op recept en ouderenzorg voor de ‘sandwichgeneratie’ – bij verkiezingen die zogenaamd over ‘economische angst’ zouden gaan – er niet in om enthousiasme op te wekken. of zelfs interesse. Als het systeem corrupt is, kun je immers beter je hoop vestigen op een crimineel dan op iemand die doet alsof alles legitiem is.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat nihilisme niet alleen wijdverspreid is onder Trump-aanhangers, maar ook onder delen van links. Het is zichtbaar onder de anti-Israëlische demonstranten die lof zingen voor Hamas en graffiti-universiteitscampussen met Hamas-insignes. Ongeacht hoe men over de oorlog in Gaza denkt, steun voor een middeleeuwse, fundamentalistische terroristische organisatie is niet in overeenstemming met het geloof in de liberale democratie en zal de Palestijnse inkomens waarschijnlijk niet verhogen of hen een eigen staat bezorgen. De overwinning van Trump zal cynisch links alleen maar nog cynischer maken. Extremisme brengt extremisme voort.
Het is vermeldenswaard dat het hoofddoel van de Russische propaganda en de corruptie van Amerikaanse media-beïnvloeders het ondermijnen van het geloof en vertrouwen in Amerikaanse instellingen bij het publiek is. Het nihiliste kiesdistrict werkt onbewust samen met het Kremlin.
Het goede nieuws is dat het allemaal kan veranderen. De agenda van Trump is rampzalig en zal waarschijnlijk chaos, disfunctie en wijdverbreid lijden veroorzaken. De hobbits zullen zich tegen hem keren.
Als Trump een massale deportatie- en interneringskampoperatie initieert, zoals hij en zijn naaste adviseurs hebben beloofd, zal dit resulteren in pijn, economische achteruitgang, hogere prijzen en een nationaal wrak. Hetzelfde zou gelden voor het verpletteren van tarieven. Zal Trump, wanneer de onvermijdelijke protesten de straten vullen, een beroep doen op de Insurrection Act, zoals hij ook heeft beloofd, om demonstranten met bruut geweld tegemoet te treden? Dit is allemaal onbekend terrein.
Maar hopen dat Trump het zal verpesten is geen strategie. En het diagnosticeren van het electoraat aan de hand van de verschillende subgroepen – Latino-mannen, alleenstaande dames, blanke niet-studenten, enzovoort – zou een dwaze onderneming kunnen zijn, omdat Trump over de hele linie terrein won. Wat ons scheelt is nationaal en niet provinciaal. De wereldschokkende gebeurtenissen van de 21st eeuw, van 11 september tot de oorlog in Irak, de financiële crisis en de pandemie, hebben bewezen dat Amerika een buitengewoon veerkrachtige samenleving is. Toch blijft het ook reflexmatig achterdochtig, verbitterd en wantrouwend tegenover expertise of normen. Waarom zou een crackpot anders leuk vinden? Robert F. Kennedy Jr. zou in de rij staan om de gezondheidszorg in Amerika te controleren? Waarom zou een misdadiger anders in januari worden beëdigd?
In 2022, tien jaar na zijn gevierde boek, zei Fukuyama tegen een interviewer toen hij de liberale democratie besprak: “Veel van de wrok en woede in de Verenigde Staten zijn het gevolg van het feit dat mensen uit het oog verliezen wat de afwezigheid van liberalisme werkelijk zou betekenen.”
De kiezers hebben gesproken. We staan op het punt een leerzame ervaring te beleven.
Verwant
