In de noordelijke deelstaat Kachin in Myanmar kampte Seng sinds de militaire staatsgreep van 2021 met internetstoringen en lage bandbreedte. Toen kwamen de blokkades op sociale-mediaplatforms, waaronder Facebook. Maar het was de recente verbod op virtuele particuliere netwerken (VPN's) die haar online kledingbedrijf echt schade toebrachten.
“Toen ze Facebook verboden, heb ik iemand ingehuurd om een VPN te gebruiken en op onze Facebook-pagina te posten vanuit een gebied waar internet nog toegankelijk was”, vertelde Seng, die vroeg om één enkele naam te gebruiken om haar identiteit te beschermen. Rest van de wereld. “Nadat ze VPN's hebben verboden, moet ik van tijd tot tijd naar Yangon gaan om te proberen foto's en video's te uploaden met een VPN die nog werkt. Soms lukt het mij niet.”
Er zijn geweest ruim 300 internetuitval in het hele land sinds 1 februari 2021, volgens het Myanmar Internet Project, een belangenorganisatie. Bewoners hebben er ook mee te maken gehad gedeeltelijke afsluitingen van internet en mobiele netwerken, bandbreedtebeperkingen en blokkades op sociale media. Vooral de regio Sagaing en de staten Kachin en Shan, waar hevige gevechten met verzetskrachten hebben plaatsgevonden, worden getroffen.
De junta heeft het verboden gecodeerde berichten-apps zoals Signal en WhatsApp, en beperkte sociale media-apps, waaronder Facebook, Instagram en X. Alleen Telegram en TikTok – die de junta gebruikt voor propaganda en om activisten te doxen – zijn toegankelijk. De junta heeft ook zijn versie van YouTube gelanceerd, genaamd MTubeEn MijnSpace (niet te verwarren met het inmiddels grotendeels ter ziele gegane Amerikaanse platform met dezelfde naam.)
VPN's werden na de staatsgreep op grote schaal gebruikt om anoniem toegang te krijgen tot internet en de blokkades op sociale media te omzeilen. Sinds 30 mei zijn ze echter verboden. Degenen die worden aangetroffen met verboden apps op hun mobiele apparaten riskeren arrestatie en boetes. Dit heeft sterk getroffen kleine bedrijven en werknemers die afhankelijk zijn van onlineplatforms, maar ook studenten, hulpgroepen en journalisten, zegt Wai Phyo Myint, Myanmar-leider bij non-profitorganisatie voor digitale rechten Access Now.
“De gevolgen zijn behoorlijk ernstig, vooral de VPN-blokkades”, vertelde ze Rest van de wereld. “VPN's zijn nodig voor veilige communicatie: ze zorgen voor veiligheid en anonimiteit en kunnen iemands digitale voetafdruk verbergen voor militair toezicht. Nu hebben mensen die zekerheid niet, wat zorgwekkend is; het is een kwestie van leven en dood.”
Myanmar heeft een band met China slechtste omgeving voor internetvrijheid dit jaar, wat de eerste keer in tien jaar is dat een land zo laag scoort als China, volgens een nieuw rapport van Freedom House, een belangenorganisatie. Vanaf januari 2024 bedroeg de internetpenetratie in Myanmar slechts 44%, het laagste percentage in Zuidoost-Azië na Oost-Timor. Volgens het jaarverslag zijn de gemiddelde mobiele downloadsnelheden in Myanmar in de periode van twaalf maanden tot 31 mei 2024 met bijna 10% gedaald.
De controle van het leger over grote dienstverleners heeft geleid tot “massacensuur en surveillance”, aldus het rapport. Naast de hoge kosten van internetdata zijn tijdens het conflict honderden mobiele telefoonmasten beschadigd en zijn urenlange stroomstoringen de norm, waardoor de internettoegang nog verder wordt belemmerd.
Nu verschillende populaire VPN’s zoals NordVPN en Psiphon verboden zijn, nemen mensen hun toevlucht tot gratis VPN-software die mogelijk geen sterke encryptieprotocollen heeft, waardoor gebruikers kwetsbaar zijn voor toezicht, vertelde een woordvoerder van het Myanmar Internet Project. Rest van de wereld.
“Het is een keuze tussen moeilijk en moeilijk: als je een VPN hebt die werkt, kun je er niet zeker van zijn dat deze veilig en veilig is. Als je geen werkende VPN hebt, wordt elk internetgebruik gecontroleerd en onderzocht”, aldus de woordvoerder. “Het afsluiten van het internet is bewapend en er wordt een terreurcampagne gevoerd tegen het publiek.”
Gratis Birma Rangers
Omdat verschillende protocollen geblokkeerd zijn, zetten mensen hun eigen servers op en proberen ze VPN's te vinden die nog steeds werken. “Het kost tijd en moeite en technische kennis, en dat heeft niet iedereen”, aldus de woordvoerder.
Mensen in Myanmar hebben hun toevlucht genomen tot een verscheidenheid aan alternatieve technologieën om informatie uit te wisselen, mensenrechtenschendingen vast te leggen, voor onderwijs en om in hun levensonderhoud te voorzien. Deze omvatten walkietalkies, mesh-netwerkapparatuur voor lange afstanden, bereikverlengers en repeaters – en, in toenemende mate, satellietsystemen.
Ze brengen allemaal uitdagingen met zich mee: walkietalkies zijn duur geworden en de junta maakt er veelvuldig gebruik van signaal stoorzenders. Mesh-netwerkapparaten die meerdere apparaten kunnen verbinden in off-grid-gebieden hebben een beperkte bandbreedte en hebben een consistente stroomvoorziening nodig, terwijl bereikverlengers om de signaalsterkte te vergroten niet werken bij het afsluiten van het internet.
In gebieden met frequente communicatiestoringen is satellietinternet de enige optie geworden. Er is veel vraag naar Starlink, waarvoor in Myanmar nog geen licentie is verleend. Anti-junta-troepen hebben opgezet Starlink-systemen in tientallen gebieden in de regio's Sagaing en Magway, en in de staten Karenni en Kachin. Er zijn mogelijk meer dan 3.000 Starlink-schotels in gebruik in het land, schat het Myanmar Internet Project.
“Het is de enige haalbare oplossing voor eindgebruikers”, aldus de woordvoerder. “Anderen zijn niet eindgebruikergericht, bovendien duur en hebben veel technische expertise nodig.”
In Karenni, waar de junta afgelopen november het internet en mobiele netwerken afsloot, zijn verschillende kleine internetcafés ontstaan. Ze bieden internettoegang voor ongeveer 1.000 kyat (50 cent) per uur. “Het hebben van Starlink is noodzakelijk geworden, omdat het voor ons de enige manier is om online te gaan”, vertelde een gemeenschapsleider in Karenni, die om veiligheidsredenen vroeg om niet bij naam genoemd te worden, Rest van de wereld.
3.000 Het geschatte aantal actieve Starlink-schotels in Myanmar.
David Eubank, directeur van de humanitaire groepering Free Burma Rangers, maakt in de bergachtige noordelijke gebieden al jaren gebruik van walkietalkies, draagbare FM-radio's en satelliettelefoons. Zelfs voor hem heeft Starlink dat gedaan essentieel wordenvertelde hij Rest van de wereld. Starlink is “goedkoper, sneller en gemakkelijker te gebruiken” vergeleken met het Broadband Global Area Network (BGAN) satellietsysteem dat ze eerder gebruikten, zei hij.
“Starlink heeft voor ons echt ons vermogen verbeterd om humanitaire hulp te verlenen, om te weten wat er aan de hand is, om snellere hulp te bieden, om schendingen van de mensenrechten te documenteren en te rapporteren, en om levens te kunnen redden”, aldus Eubank. “Het is echt een enorme zegen voor ons geweest.”
Zijn groep heeft tientallen Starlink-eenheden gedistribueerd naar scholen en klinieken in gebieden waar de connectiviteit is verloren. Het systeem is ook handig voor het uitvoeren van medische noodprocedures in afgelegen gebieden met instructies van artsen via videogesprekken, zei hij.
Maar er zijn zorgen dat Starlink hard gaat optreden tegen gebruik zonder vergunning, of dat autoriteiten in de buurlanden – die cyberscamoperaties langs de grenzen nastreven – systemen in beslag kunnen nemen die het land worden binnengebracht, zei Eubank.
Voor de miljoenen mensen in Myanmar die geen toegang hebben tot Starlink, is online gaan een constante uitdaging – en een enorm risico. Ko Taik, mede-oprichter van de Netwerk van politieke gevangenen – Myanmar, gebruikten Facebook om hun werk bekend te maken en geld in te zamelen, en de Signal-berichtenapp voor communicatie. Nu gebruiken hij en zijn collega’s in de staat Karen VPN’s met ‘aanzienlijk lagere’ snelheden, wat resulteert in afgebroken oproepen en vertragingen, vertelde de 23-jarige voormalige technische student. Rest van de wereld.
“Ik mis vaak belangrijke vergaderingen … (en) ondervind aanzienlijke vertragingen bij het plaatsen van informatie”, zei hij. “De enige optie die we hebben is 45 minuten naar de grens reizen om toegang te krijgen tot Thaise mobiele netwerken. Maar we doen dat met aanzienlijk risico voor ons leven.”
