Decennia lang was de greep van Hezbollah op Libanon ijzersterk.
Met haar enorme arsenaal was de militante groep machtiger dan het nationale leger van het land. Het controleerde of had de macht over de belangrijkste overheidsinstanties van Libanon, evenals over kritieke infrastructuur, zoals de grens met Syrië en de commerciële haven. Er zouden vrijwel geen grote politieke beslissingen kunnen worden genomen zonder haar steun, en geen enkele politieke partij zou enige stap die zij, of haar beschermheer Iran, heeft ondernomen, serieus kunnen betwisten.
Maar die al lang bestaande status quo is nu aan het wankelen gebracht – een ommekeer voor Hezbollah die een nieuw politiek hoofdstuk in Libanon heeft geopend.
Veertien maanden strijd tegen Israël heeft de ooit onaantastbare sjiitische moslimgroep gehavend achtergelaten. Rebellen zijn belangrijkste bondgenoot ten val gebracht in buurland Syrië, de dictator Bashar al-Assad. Iran voelt zich nu ook verzwakt, omdat het land en zijn bondgenoten zwaar zijn getroffen door Israël.
Hezbollah bevindt zich op het meest wankele terrein sinds jaren, nu de machtsdynamiek in het Midden-Oosten na meer dan een jaar van oorlog en onrust opnieuw op één lijn wordt gebracht. En hoewel de groep machtig blijft – ze heeft nog steeds vele duizenden strijders en dwingt de loyaliteit af van de meeste sjiitische moslims van het land – zeggen analisten dat één ding duidelijk is: het tijdperk van Hezbollah en de onwrikbare dominantie van Iran in Libanon lijkt voorbij.
“Het is een nieuwe politieke realiteit”, zegt Mohanad Hage Ali, een senior fellow bij het Carnegie Middle East Centre in Beiroet. “Het zal enige tijd duren voordat deze nieuwe realiteit zich zal ontvouwen,” voegde hij eraan toe, “maar wat we tot nu toe hebben gezien is genoeg om ons te laten zien dat het tij is gekeerd.”
Dit verschuivende politieke zand werd donderdag blootgelegd, toen het Libanese parlement een nieuwe president verkoos, waarmee een jarenlange politieke impasse werd overwonnen die veel critici toeschreven aan de pogingen van Hezbollah om elke poging tot oplossing te blokkeren. Door de politieke verlamming staat het land al ruim twee jaar onder leiding van een zwakke en ineffectieve interim-regering.
In Libanon hebben velen donderdag de verkiezingen gezien Generaal Joseph Aounde commandant van het Libanese leger, als een cruciale stap in de richting van het brengen van stabiliteit in het land. Het werd ook gezien als een concessie van Hezbollah en, zo zeiden sommige analisten, als een erkenning dat de groep niet langer in een positie verkeerde om de staat te verlammen.
Sinds de oprichting van Libanon hebben een groot aantal facties en sekten uit de meer dan een dozijn religieuze groeperingen van het land gestreden om macht en invloed. Het fragiele politieke systeem is afhankelijk van overeenkomsten tussen partijen en sekten, maar ook van hun buitenlandse geldschieters. Dat systeem heeft het land bij elkaar gehouden, aangezien het van crisis naar crisis is gegaan sinds een vijftien jaar durende burgeroorlog in 1990 eindigde.
De afgelopen dertig jaar heeft Hezbollah – dat zowel een politieke partij als een militante groepering is – zijn binnenlandse vijanden te slim af gemanoeuvreerd en strategische allianties gesloten om zijn positie als de echte macht die ten grondslag ligt aan de zwakke en verdeelde staat van het land te versterken.
Terwijl de regering moeite had om het licht aan te houden en het water stromend te houden, bouwde Hezbollah een uitgebreid netwerk van sociale diensten op – waaronder hoogwaardige gezondheidszorg en gratis onderwijs – voor haar voornamelijk sjiitische aanhangers.
Maar de afgelopen drie maanden heeft de groep een reeks verwoestende klappen gekregen.
De oorlog met Israël vernietigde de top van Hezbollah, vernietigde grote delen van zijn arsenaal en liet het land achter met een miljardenrekening voor de wederopbouw. De pijnlijke nederlaag verbrijzelde ook de belofte van Hezbollah aan de Libanezen dat zij als enige Libanon tegen Israël zou kunnen verdedigen – een claim die diende als de officiële bestaansreden van de groep.
Vorige maand verloor de groep haar belangrijkste landbrug voor wapens en contant geld, evenals een politieke bondgenoot, toen Syrische rebellen, tegen wie Hezbollah ooit had gevochten, de Assad-regering ten val brachten.
Hezbollah’s beschermheer Iran is ook in de verdediging getreden sinds de afzetting van de heer al-Assad en gezien zijn eigen escalerende spanningen met Israël, waaronder directe conflicten door middel van raketbeschietingen.
Het Iraanse web van anti-Israëlische milities, bekend als de As van het Verzet – Hezbollah was een belangrijke speler – is uiteengevallen, en daarmee ook het vermogen van Teheran om macht te projecteren tot aan de Middellandse Zee en in het zuiden tot aan de Arabische Zee.
Zonder deze steunpilaren is het vermogen van Hezbollah om de Libanese politiek te beïnvloeden afgenomen, zelfs nu de groep en haar bondgenoten zichzelf proberen te presenteren als de agendabepalers van het land. Hun afnemende invloed was al vóór de verkiezingen duidelijk zichtbaar, toen woensdagavond laat de door Hezbollah gesteunde presidentskandidaat zich terugtrok uit de race.
Hezbollahs “verhaal is ernstig in diskrediet gebracht, het leger is ernstig verzwakt en naar mijn mening zal het politiek gezien de prijs moeten gaan betalen”, zegt Sami Nader, directeur van het Instituut voor Politieke Wetenschappen aan de Sint-Jozef Universiteit van Beiroet.
De meeste deskundigen zijn het erover eens dat Hezbollah, zelfs in zijn verzwakte staat, de meest dominante politieke kracht van Libanon blijft. Maar dat is volgens hen minder een bewijs van de greep van de groep op de macht, maar meer een weerspiegeling van de politieke disfunctie en onderlinge strijd van het land. Dat disfunctioneren kwam donderdag volledig tot uiting tijdens de parlementaire stemming, die vaak uitmondde in schreeuwpartijen voordat de stemmen werden uitgebracht.
De verkiezing donderdag van generaal Aoun tot president is de eerste stap in het bepalen van een nieuwe politieke kaart voor het land en de regio, zeggen analisten. Algemeen wordt aangenomen dat generaal Aoun de steun geniet van de Verenigde Staten en Saoedi-Arabië. De Saoedi’s streden ooit om invloed in Libanon voordat ze werden overschaduwd door Iran en Hezbollah.
In zijn overwinningstoespraak zinspeelde generaal Aoun op de visie die hij en zijn bondgenoten delen voor een nieuw politiek tijdperk in Libanon, en zei dat de dag “een nieuwe fase in de geschiedenis van Libanon” markeerde.
Hij noemde de Arabische landen, die ooit door Iran uit Libanon waren verdreven, ‘broederlijke’ naties. Hij sprak over het “recht van de staat om het bezit van wapens te monopoliseren” – een subtiele verwijzing naar oproepen tot ontwapening van Hezbollah nadat het zestig dagen durende staakt-het-vuren met Israël later deze maand afloopt. En hij stelde zich een staat voor die verdedigd zou kunnen worden door zijn eigen nationale leger, zonder de milities zoals Hezbollah die het land lange tijd in machtsstrijd en oorlog hebben meegesleept.
“Mijn belofte is om op te roepen tot een defensieve strategie en de oprichting van een staat – ik herhaal, een staat – die investeert in zijn leger, alle grenzen controleert en internationale resoluties uitvoert”, zei generaal Aoun.
Toch waarschuwen deskundigen dat het land zich nog in de begindagen van dit nieuwe politieke hoofdstuk bevindt – en dat Hezbollah mogelijk nog zal herstellen. De komende maanden zullen gevuld zijn met kritische lakmoesproeven voor de groep, onder meer of zij kan helpen bij de wederopbouw van de grote delen van het land die door de oorlog zijn verwoest en of zij zich volledig terugtrekt uit Zuid-Libanon, zoals uiteengezet in het staakt-het-vuren.
“Hezbollah heeft enorme klappen gekregen in termen van zijn strategische macht en zijn vermogen om Israël te confronteren”, zegt Paul Salem, de vice-president voor internationale betrokkenheid bij het Middle East Institute in Washington. “Maar binnen Libanon blijft het een zeer zwaarbewapende groep, machtiger dan welke andere groep dan ook in het land.”
