Het concept van luxe in eten heeft een diepgaande transformatie ondergaan. Voedingsmiddelen die ooit als exclusief voor de rijken werden beschouwd – champagne, foie gras en truffels – zijn steeds toegankelijker geworden. Hoe is deze verschuiving tot stand gekomen? Wat consumeren de rijksten nu? En wat definieert moderne luxevoeding?
Historisch gezien zijn feestelijke gerechten zoals champagne, foie gras of truffels symbolen van luxe. Ze hebben een hoge symbolische waarde, vaak gekoppeld aan een verfijnde keuken en speciale gelegenheden zoals Kerstmis of verjaardagen. In tegenstelling tot persoonlijke luxeartikelen zoals horloges of handtassen, wordt luxe eten inherent gedeeld, waardoor momenten van collectief genot ontstaan, zoals het genieten van goede wijn met vrienden.
Het evoluerende concept van luxe in eten
Luxe eten is een relatief en subjectief concept, dat verandert in de loop van de tijd, geografie en sociale klassen. Zoals Vincent Marcilhac opmerkt in zijn boek Le luxe alimentaire), kunnen producten die in het ene tijdperk als luxueus worden beschouwd, in een ander tijdperk gemeengoed worden. Bijvoorbeeld, suiker was een zeldzaam en duur goed in middeleeuws Europa, gereserveerd voor de rijken. Op dezelfde manier, kreeftnu een luxe delicatesse, was een goedkoop voedsel voor de verarmden in het 19e-eeuwse Amerika voordat de komst van de spoorwegen het in een gewild luxeartikel veranderde.
In Frankrijk blijft luxevoeding een bloeiende sector. In 2021 genereerde de gastronomie 49 miljard euro aan inkomsten, terwijl wijnen en sterke dranken voor hun rekening namen 77 miljard euro. De markt voor fijne boodschappen, die in 2023 op 9 miljard euro wordt gewaardeerd, blijft groeien, met landelijk ruim 5.300 speciaalzaken en veelbelovende groeivooruitzichten.
Democratisering door industrialisatie en distributie
De afgelopen jaren heeft luxevoedsel een opmerkelijke transformatie ondergaan, waardoor het toegankelijker is geworden voor het grote publiek. Deze democratisering is grotendeels gedreven door de industrialisatie en de diversificatie van distributiekanalen, die de beschikbaarheid en betaalbaarheid van deze producten opnieuw hebben vormgegeven.
De industrialisatie van de voedselproductie heeft de toegang tot artikelen die traditioneel als luxegoederen worden beschouwd, aanzienlijk uitgebreid. Gemechaniseerde productieprocessen maken nu de massaproductie van producten zoals foie gras mogelijk, waarvoor historisch gezien arbeidsintensieve methoden nodig waren. Deze verschuiving heeft de productie dramatisch verhoogd, waardoor zowel de productie- als de detailhandelskosten zijn gedaald. Als gevolg hiervan is foie gras betaalbaarder en breder verkrijgbaar geworden, waardoor een bredere consumentenbasis is aangetrokken.
De manieren waarop luxevoedsel de consument bereikt, zijn ook geëvolueerd. Artikelen als truffels en kaviaar waren ooit beperkt tot speciaalzaken, maar zijn nu algemeen te vinden in reguliere winkels, waaronder grote ketens als Carrefour en discountwinkels als Lidl. Deze producten zijn ook in toenemende mate toegankelijk via onlineplatforms en postorderdiensten, die zich richten op beginnende klanten via huismerk- en industriële merken. Dit verbrede distributienetwerk heeft een cruciale rol gespeeld bij het normaliseren van luxevoedsel en het beschikbaar maken ervan tegen meer concurrerende prijzen. Tegenwoordig worden iconische luxeproducten zoals champagne, foie gras en gerookte zalm voornamelijk gedistribueerd via supermarkten en hypermarkten.
Kaviaar illustreert deze trend. Het was voorheen voorbehouden aan een kleine elite, maar heeft sinds de pandemie een groei van 90% gekend, waarbij Frankrijk dankzij de aquacultuur van Siberische steur de op twee na grootste producent ter wereld is geworden. De uitdaging die voor ons ligt ligt in verdere democratisering, waarbij kaviaar van de fijne kruideniers naar de dagelijkse supermarkten wordt verplaatst.
Zeldzaamheid en exclusiviteit
Ondanks de democratisering heeft luxevoedsel zijn aantrekkingskracht niet verloren. Voor de rijken ligt het onderscheid nu in zeldzaamheid en prijs. Denk aan kaviaar: terwijl Baerii-kaviaar ongeveer 1.600 euro per kilogram kost, kan Almas-kaviaar – een zeldzame delicatesse van albino beluga-steur – meer dan 30.000 euro per kilogram kosten. Op dezelfde manier brengen de witte truffels van Alba tien keer hogere prijzen op dan de zwarte truffels uit de Périgord, tot wel 6.000 euro per kilogram. Champagneprijzen variëren van 15 euro in supermarkten tot ruim 10.000 euro voor een fles Dom Pérignon.
Een andere uiting van luxe is de ervaringsdimensie: genieten van lokale producten van hoge kwaliteit op de plaats van herkomst. Het drinken van een goede Bourgondische wijn in een wijngaard, begeleid door de verhalen van de producent, verandert een maaltijd in een onvergetelijke, emotionele ervaring. Deze ‘emotionele luxe’ onderstreept de waarde van authenticiteit.
Bovendien neemt culinaire luxe vaak de vorm aan van het genieten van een lokaal product van hoge kwaliteit op de plaats van herkomst. De authenticiteit die met deze ‘gelokaliseerde’ producten wordt geassocieerd, draagt bij aan de waargenomen waarde ervan. Als u bijvoorbeeld geniet van een uitzonderlijke Bourgondische grand cru terwijl u uitkijkt over de wijngaarden waar deze werd geproduceerd, na een rondleiding door het landgoed waarbij de wijnmaker zijn verhaal deelt, wordt de ervaring naar een hoger niveau getild. Het moment wordt buitengewoon: uniek, emotioneel en rijk aan zintuiglijke details. Dit fenomeen kan worden omschreven als emotionele luxe.
De afgelopen decennia heeft de stijgende levensstandaard van de middenklasse de luxe tot op zekere hoogte gedemocratiseerd. Voor een deel van de bevolking blijft luxevoedsel echter de uitzonderlijke, kostbare en vaak diep emotionele essentie ervan belichamen.
Nathalie LouisgrandEnseignante-chercheuse, Grenoble École de Management (GEM)
Dit artikel is opnieuw gepubliceerd van Het gesprek onder een Creative Commons-licentie. Lees de origineel artikel.
Source link
