Naarmate het jaar sluit, Misschien is het tijd om na te denken over vergeving.
Ik haat elk cliché dat er bestaat over vergeving.
Ik ken elk gezegde, elk advies, elke regelmatig onderschreven mening over dit onderwerp, omdat ik me een weg heb gebaand door de literatuur. Ik heb elke blogpost gelezen over het loslaten van woede. Ik heb Boeddha-citaten opgeschreven en op post-its aan mijn muur geplakt. Ik weet dat geen enkel onderdeel ervan eenvoudig is. Ik weet dat de gezegden moe zijn. Ik weet dat de kloof tussen ‘beslissen om te vergeven’ en het daadwerkelijk voelen van vrede volkomen onoverbrugbaar kan lijken. Ik weet.
Vergeving is een uitgestrekt, ondoordringbaar land voor degenen onder ons die naar gerechtigheid verlangen. Alleen al de gedachte dat we iemand vrijuit laten gaan van wat hij of zij heeft gedaan, maakt ons ziek. We willen niet zomaar onze handen schoonvegen. We willen het bloed naar dat van hen overbrengen. We willen dat de scores gelijk worden gemaakt en dat het speelveld gelijker wordt. Wij willen dat zij het gewicht dragen van wat ze hebben gedaan, niet wij.
Vergeving lijkt het ultieme verraad aan jezelf. Je wilt de strijd voor gerechtigheid niet opgeven na wat je is overkomen. De woede brandt in je en pompt toxiciteit door je systeem. Dat weet je, maar je kunt het niet loslaten. De woede is een net zo onafscheidelijk deel van jou als je hart, geest of longen. Ik ken het gevoel. Ik ken de tweede hartslag die woede is.
Maar hier gaat het om woede: het is een instrumentele emotie. We blijven boos omdat we gerechtigheid willen. Omdat wij het nuttig vinden. Omdat we ervan uitgaan dat hoe bozer we zijn, hoe meer verandering we kunnen bewerkstelligen. Woede realiseert zich niet dat het verleden voorbij is en dat de schade is aangericht. Het vertelt je dat wraak dingen zal oplossen. Het gaat over het streven naar gerechtigheid.
Alleen is de gerechtigheid die we willen niet altijd realistisch. Boos blijven is hetzelfde als voortdurend het korstje van een snee trekken, omdat je denkt dat als je de wond openhoudt, je geen litteken krijgt. Het is denken dat op een dag de persoon die je onrecht heeft aangedaan, je hechtingen kan komen geven met zo’n ongelooflijke precisie dat je nooit meer zult weten dat de snee er ooit was. De waarheid over woede is dat het niets anders is dan de weigering om te genezen, omdat je er bang voor bent. Omdat je bang bent voor wie je zult zijn als je wonden eenmaal dicht zijn en je in je nieuwe, onbekende huid moet blijven leven. Je wilt je oude huid terug. En dus vertelt woede je dat je die wond moet laten bloeden.
Als je ziedend bent, lijkt vergeving onmogelijk. We willen daartoe in staat zijn, omdat we intellectueel weten dat dit de gezondste keuze is om te maken. Wij willen de vrede die vergeving biedt. Wij willen de vrijlating. We willen dat de waanzin in onze hersenen tot rust komt, maar toch kunnen we geen manier vinden om daar te komen.
Want dit is wat ze je allemaal niet vertellen over vergeving: het zal niets oplossen. Het is geen gum die de pijn wegvaagt van wat er met je is gebeurd. Het maakt de pijn waarmee je hebt geleefd niet ongedaan en geeft je onmiddellijke rust. Het vinden van vrede is een lange, zware strijd. Vergeving is precies wat je neemt om onderweg gehydrateerd te blijven.
Vergeving betekent opgeven hoop op een ander verleden. Het betekent dat je weet dat het verleden voorbij is, dat het stof is neergedaald en dat de verwoesting die in het kielzog is achtergelaten nooit meer kan worden gereconstrueerd om te lijken op wat het was. Het betekent accepteren dat er geen magische oplossing bestaat voor de schade die is aangericht. Het is het besef dat, hoe oneerlijk de orkaan ook was, je nog steeds in de stad vol ruïnes moet leven. En geen enkele hoeveelheid woede zal die stad reconstrueren. Je moet het zelf doen.
Vergeving betekent dat je de verantwoordelijkheid aanvaardt – niet voor het veroorzaken van de vernietiging, maar voor het opruimen ervan. Het is de beslissing dat het herstellen van je eigen vrede eindelijk een grotere prioriteit heeft dan het verstoren van die van iemand anders.
Vergeving betekent niet dat je het goed moet maken met degene die je pijn heeft gedaan. Het betekent niet dat je vriendschap met ze sluit, met ze sympathiseert of valideert wat ze je hebben aangedaan. Het betekent gewoon accepteren dat ze een stempel op je hebben gedrukt. En dat, ten goede of ten kwade, dat merkteken nu jouw last is om te dragen. Het betekent dat je klaar bent met wachten tot de persoon die je kapot heeft gemaakt, je weer bij elkaar komt brengen. Het is de beslissing om je eigen wonden te genezen, ongeacht welke sporen ze op je huid achterlaten. Het is de beslissing om verder te gaan met littekens.
Vergeving gaat niet over het laten regeren van onrecht. Het gaat over het creëren van je eigen gerechtigheid, je eigen karma en je eigen lot. Het gaat erom weer op de been te komen en te besluiten dat de rest van je leven niet ellendig zal zijn vanwege wat er met je is gebeurd. Het betekent dat je moedig de toekomst tegemoet loopt, met alle littekens en eelt die je onderweg hebt opgelopen. Vergeving betekent dat je zegt dat wat er met je is gebeurd je niet langer zal bepalen.
Vergeving betekent niet dat je al je macht opgeeft. Vergeving betekent dat je eindelijk klaar bent om het terug te nemen.
