In ikebanade traditionele Japanse kunst van het bloemschikken, kent drie hoofdprincipes: minimalisme, asymmetrie en harmonie. Gegrondvest op een oud polytheïsme en de boeddhistische tradities ervan, wordt het schikken van bloemen een manier om de mensheid in harmonie te brengen met de natuurlijke wereld – iets dat tegenwoordig relevant lijkt te midden van de constante drukte van sociale media en de steeds groeiende angst voor het klimaat. Voor Poolse kunstenaar Katarzyna Krakaujak-Balkais ikebana een hulpmiddel om de dualiteiten tussen de natuur en het kunstmatige, leven en dood, te onderzoeken. “Binnen een bloemstuk zit een ruimtelijke relatie, die heel bepalend voelt”, legt ze uit. “Ikebana maakt juist indruk op mij vanwege deze ruimtelijke meditaties.”
Haar installatie Bloemen levend houden: akoestische Ikebana debuteerde bij Sogetsu-kunstcentrum in Tokio eerder deze maand, met een reeks live-optredens die plaatsvonden tijdens Kunstweek van Tokio. Krakowiak-Balka nodigde een cast van kunstenaars, dansers en muzikanten uit om op te treden in de experimentele kunstruimte, die toevallig ook de geboorteplaats is van sōgetsu-ryūeen school van ikebana gemaakt door Sōfū Teshigahara in de jaren twintig. Teshigahara’s zoon, de voor een Oscar genomineerde new wave-filmmaker Hiroshi, leidde de ruimte tot aan zijn dood in 2001 en nodigde avant-gardekunstenaars uit zoals John Cage, Yoko Ono, Robert Rauschenberg en Merce Cunningham uitvoeren.
Voortbordurend op deze avant-gardistische erfenis werd Krakowiak-Balka geïnspireerd door de filosofie die er ten grondslag aan ligt ikebana om de relatie te onderzoeken tussen de modernistische architectuur van het gebouw, maar ook tussen geluid, natuur en textielontwerp. “Ik was op zoek naar analogieën tussen de geometrie van ikebana en de architectuur van Kenzo Tange”, vertelt ze. Contactmicrofoons werden geplaatst in waterplassen op het plein, ontworpen door de Amerikaanse kunstenaar en ontwerper Isamu Noguchiom de te versterken subtiel, onhoorbaar geluid van bloemen, terwijl zangers in en rond het interieur optraden, zich tussen het publiek door wevend, om de ruimte in een akoestische kamer te transformeren. Doorschijnende sculpturen gemaakt van afgedankte plooistof van Atelier Lognon, achter de plooien voor luxe huizen als Chanel, werden ook door de ruimte doorgegeven en maakten deel uit van de installatie. “Ik vond in deze vormen de geometrie van ikebana en ze werden een bron van leven die ik oploste in Noguchi’s water”, vervolgt ze.
Krakaujak-Balka begon er eerst mee te experimenteren ikebana tijdens een onderzoeksperiode bij postMoMA in 2013, waar ze het interieur van het plein digitaal reconstrueerde, om te horen hoe het in het verleden had geklonken. Gezien de rijke geschiedenis van de locatie is het niet moeilijk om je de betekenislagen voor te stellen die aanwezig zijn in de meditatieve stilte van de ikebana-kamers, en de voortdurende dialoog met het experimentele geluid dat weerkaatst uit de concertzaal eronder. Juist deze dichotomie tussen lawaai en stilte bracht John Cage ertoe zijn beroemdste compositie “4’33” te manifesteren en hem ertoe te brengen op te merken: “Stilte is niet akoestisch. Het is een verandering van gedachten, een ommekeer.” Hetzelfde idee geldt voor Bloemen levend houdendat bezoekers aanspoort om te vertragen en schoonheid te aanschouwen op plaatsen die nog niet eerder zijn gezien. Nu nieuwe iteraties van de show naar verwachting volgend jaar in de grote steden zullen plaatsvinden, de bloemen leven niet alleen, maar bloeien ook.
Bloemen levend houden: akoestische Ikebana van Katarzyna Krakowiak-Bałka is nu te zien in Sogetsu Plaza in Tokio.
